Veteriner Tıpta En Güncel Uygulamalar ve Teknolojiler
Yazı Boyutu:
Türkiye’de veteriner tıp alanındaki yenilikleri, Doç. Dr. Cem Perk anlatıyor.
Türkiye’de 1842 yılında hizmete başlayan veteriner hekimlik mesleği, günümüzde de dört ayaklı dostlarımızın dertlerine derman olmaya devam ediyor. Tarihsel bakımdan, Mehmet Akif Ersoy gibi ünlü bir şairin de mensubu olduğu bu meslek grubu, hem hayvan hem de insan sağlığı için çalışır. Beş yıllık bir üniversite eğitimi sonrasında veteriner hekimler, çiftlik hayvanları, evcil hayvanlar, egzotik hayvanlar, kanatlı hayvanlar ve at hekimliği alanlarında sağlık hizmeti sunarlar.
Modern Veterinerlik ve Teknoloji
İnsan tıbbındaki modern teşhis ve tedavi yöntemleri, gelişen teknolojiyle birlikte veteriner sektöründe de uygulanır. Veteriner tıp, bir anlamda konuşamayan çocukların doktorluğu gibidir. Veteriner hekim, farklı yöntemler kullanarak teşhisi koymak ve doğru tedaviyi uygulamak zorundadır. Mesleğin ilk yıllarında stetoskop ve termometre yardımıyla tanı konulurken, teknolojinin gelişmesiyle modern teşhis yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır. Hayvan dostlarımızın etkin parazit tedavileri ve periyodik aşı programları sayesinde koruyucu hekimlik kavramı da gelişmiştir. Böylelikle birçok bakteriyel ve viral hastalık önlenir.
Veteriner Hekimlikte Tanı Süreçleri
Teşhis, ilk olarak klinik muayene ile başlar. Hastalığın öyküsüne göre hekim, hayvanı detaylı bir incelemeye tabi tutar. Dış görünüş, aktivite, ateş, iştah durumu, göğüs ve karın boşluğunun dinlenmesi; topallık varsa ilgili bacağın muayenesi gibi klasik yöntemlerle işe başlar. Cerrahi ve ortopedik hastalıkların tanısı, dahili hastalıklara kıyasla daha kolaydır. Muayenede hayvan sahibinden alınan bilgiler oldukça önemlidir çünkü 24 saatini hayvanıyla geçiren kişi odur. Bu bağlamda, gözlemlediği tüm değişiklikleri doktora doğru şekilde aktarmalıdır. Hekim temel muayenesini tamamladıktan sonra, teşhise yönelik yardımcı muayene yöntemlerine ihtiyaç duyabilir. Bu kapsamda laboratuvar incelemeleri ve radyodiagnostik yöntemler en sık başvurulanlardır.
Laboratuvar incelemelerinde kan, idrar ve dışkı muayeneleri, kültür antibiyogram ve histopatolojik değerlendirmeler gerekebilir. Ülkemizde bu anlamda birçok laboratuvar bulunurken, kliniklerdeki otomatik kan sayım cihazları ve otoanalizörler ile sonuçlar en fazla yarım saat içinde elde edilir. İdrar ve dışkı tahlilleri de klinikte hızlıca yapılır. Kan tablosu incelemeleri, hem dahili hastalıkların tanısında hem de operasyona girecek bir hastanın durumunun değerlendirilmesinde oldukça önemlidir.
Modern Görüntüleme Teknikleri
Radyodiagnostik yöntemler arasında röntgen, ultrason, bilgisayarlı tomografi ve MR bulunur. Günümüzde Türkiye’deki birçok hayvan hastanesi ve kliniklerinde CR (bilgisayarlı röntgen) cihazı mevcuttur. Çekim birkaç saniyede tamamlanır, görüntü bilgisayar ekranına 1 dakika içinde düşer. Cihazın özel programı sayesinde görüntü büyütülüp küçültülebilir, kontrastı değiştirilir. Bilgisayarlı röntgen, daha çok ortopedik ve cerrahi hastalıklar değerlendirilse de, göğüs ve karın boşluğu organları da görüldüğü için dahili hastalıkların teşhisinde kullanılır.
Ultrason, ses dalgalarının dokuya çarparak ekranda yansıması prensibiyle çalışır. Zararlı X ışınları içermediğinden, hayvanların gebelik tanısında ve jinekolojik hastalıkların teşhisinde kullanılır. Yine karın boşluğu organlarının incelenmesi ve tümörlerin saptanmasında yararlıdır. Eko olarak adlandırılan teknik, ultrasonun özel bir kardiyak prob kullanılarak kalpte uygulanmasıdır. Kalp ultrasonu olarak da adlandırılır. Özel uzmanlık gerektiren bu inceleme, kalp hastalıklarının tanısında veteriner kardiologlar tarafından yapılır.
Bilgisayarlı tomografi (BT), röntgenin gelişmiş halidir ve X ışınlarıyla çalışır. Özel tarayıcılı cihazı ile ışınlar dokuya farklı açılarda gönderilip birçok kesit elde edilir. Bilgisayar bu kesitleri birleştirerek 3 boyutlu bir hale dönüştürür. Baş, boyun, tüm vücut alanlarındaki patolojik değişimleri, tümörleri, bazı ortopedik hastalıkları saptamak için yararlanılır.
MR (Magnetic Resonance), BT’den farklı olarak radyasyon içermez. Cihaz içindeki manyetik alan dalgaları dokulara iletilerek farklı kesitlerde görüntü alır ve 3 boyutlu hale dönüştürür. BT’ye göre daha detaylı görüntü verir. Beyin, omurilik hastalıkları, disk fıtıkları, ortopedik ve nörolojik bozuklukların saptanmasında kullanılır.
Önemli bir ayrıntı, hem BT hem de MR çekimi için hayvanlara genel anestezi uygulanmasıdır.
Yardımcı teşhis yöntemlerine, kalbin elektriksel aktivitesini ölçen ve ritm bozukluklarını belirleyen EKG (elektrokardiografi) de eklenebilir. Türkiye’deki veteriner kliniklerinde hem anestezi esnasında hem de yoğun bakım ünitelerinde modern kardiyovasküler monitörler kullanılır. Böylece dört ayaklı dostlarımızın kalp ve nabız sayıları, tansiyonları, kalp ritimleri, oksijen doygunluk oranları (pulse oksimetre) sürekli izlenir.
Gastrointestinal Teşhis Yöntemleri
İnsanlardaki gibi endoskopi ve kolonoskopi uygulamaları veteriner tıpta da gastrointestinal hastalıklarda yer alır. Hayvanlarda sık rastlanan yabancı cisim yutmaları endoskopi aracılığıyla ameliyatsız çıkarılır.
Kanser Teşhisi ve Biyopsi
Can dostlarımızda sıkça rastlanan tümörler, biyopsi alındıktan sonra histopatolojik incelemeye gönderilir. Veteriner patologlar kanserin karakterini, iyi huylu mu kötü huylu mu olduğunu belirler.
Veteriner Hekimlikte Tedavi Yaklaşımları
Veteriner hekimlikte insan tıbbındaki gibi klinik branşlaşma yoktur. Veteriner doktor, hastasını klinik bulgulara ve yardımcı muayene yöntemlerine göre değerlendirir, tanıyı koyar ve tedaviyi uygular. Üniversitelerde akademik kariyer yapan veteriner hekimler cerrahi, ortopedi, anestezi, dahiliye, nöroloji ve göz gibi spesifik branşlarda doktora yaparak uzmanlaşır. Komplike ve riskli vakalarda bu hekimlerin görüşüne başvurulur. Yine ortopedik, nörolojik, genel ve oftalmik cerrahide uzman bir operatöre başvurulur.
Tedavi Çeşitliliği ve İlaç Kullanımı
Tedavi seçenekleri hastalığın çeşidine göre değişir. Dahili hastalıklar, hekimin belirleyeceği değişik ilaç gruplarıyla tedavi edilir. İnsan ilaçları eczanelerden alınıp, uygun dozlarda kullanılır. Bunun yanı sıra veteriner ilaçları genellikle kliniklerde bulunur. Özellikle antibiyotikler ve sakinleştirici ilaçlar doktor reçetesine tabidir.
Cerrahi İşlemler ve Kısırlaştırma Uygulamaları
Cerrahi ve ortopedik hastalıkların tedavisi çoğunlukla ameliyatlarla yapılır. Ülkemizde en yaygın yapılan kısırlaştırma ameliyatları donanımlı bir klinikte rahatlıkla gerçekleştirilir. Rutin kısırlaştırmanın yanı sıra hayvanın cinsel hayatını kısıtlamadan erkeklerde uygulanan vazektomi operasyonu da 2013 yılından itibaren Türkiye’de uygulanır. Hayvan dişiyle çiftleşebilir ancak gebelik oluşmaz.
Kedi ve köpeklerde kısırlaştırma uygulamalarını okumak için tıklayın.
Yumuşak Doku Operasyonları ve İleri Teknoloji Tedavileri
Veteriner kliniklerinde yumuşak doku operasyonları da yapılır. Fıtıklar, tümörler, doku yırtıkları gibi. Kapalı devre inhalasyon anestezi cihazı ve monitörü olan klinikler, yüksek riskli hastalarda, yaşlı hayvanlarda, uzun süreli operasyonlarda tercih edilir. İleri yaşlarda sık görülen ve kireçlenme denen osteoartrit vakaları, Amerika ve Avrupa veteriner hastanelerinden sonra, kök hücre tedavisiyle ülkemizde de iyileştirilir. Kök hücre ve eksozom tedavisi ile felçler, kapanmayan yaralar, kornea ülserleri, viral hastalıklar ve organ yetmezlikleri 2020 yılından beri başarıyla tedavi edilir.
Hayvanlarda kök hücre tedavisi yöntemini okumak için tıklayın.
Ortopedik Tedavi ve Protez Uygulamaları
Kırık, çıkık, kas ve tendon yırtıkları, çapraz bağ kopukları gibi ortopedik bozukluklar, insan hekimliğinde uygulanan operasyon teknikleriyle benzer şekilde tedavi edilir. Bu amaçla özel vanadyum çeliğinden, titanyuma kadar değişik yapıda çivi, vida ve plakalar kullanılır. Amputasyonla kesilmesi gereken bir bacak bile implant protez ayak yerleştirilerek, hayvanın dört bacakla yürümesi sağlanır. İmplant protez ayak uygulaması dünyada ilk kez 2008 yılında İngiltere’de yapılmışken, Türkiye’de ilk kez 2013 yılında gerçekleştirilir. Günümüzde de rutin yapılır.
Köpek ve kedilerde sık rastlanan ortopedik problemler ve tedavi yöntemlerini okumak için tıklayın.
Fizyoterapi ve Modern Rehabilitasyon Teknikleri
Ortopedik ve nörolojik bozukluklarda fizyoterapi uygulamaları, Türkiye’de giderek yaygınlaşarak kullanılır. TENS, terapötik ultrason, K lazer, manyetik halka ve yüzme havuzları ile modern fizik tedavi yöntemleri uygulanır.
Kedi ve köpeklerde fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemlerini okumak için tıklayın.
Biz hekimlerin 7/24 onların yanında olduğunu hatırlatarak, hepsine sağlıklı yaşamlar dileriz.
