Köpek ve Kedilerde Sık Rastlanan Ortopedik Problemler ve Tedavi Yöntemleri
Yazı Boyutu:
Hayvanların kas ve iskelet sisteminde hasarlara yol açan ortopedik problemleri ve tedavi yöntemlerini Doç. Dr. Cem Perk anlatıyor.
Evlerimizin sevimli bireylerinde kimi zaman değişik sebeplerle ortopedik problemler şekillenebilir. Oluşum etyolojisinde travma birincil etkendir. Travmatik nedenler arasında trafik kazaları, yüksekten düşmeler, yaralanmalar, vurma, çarpma, takılma, ısırılma vardır. Bunlar dışında köpeklerde kalça displazisi, kedilerde eklem-kıkırdak dejenerasyonları gibi doğmasal ortopedik problemlere de rastlanır. Gerek doğmasal, gerekse travmatik nedenlerden kaynaklanan ortopedik problemler hayvanların kas ve iskelet sisteminde hasarlara yol açar.
Köpeklerde Ortopedik Sorunlara Irksal Yatkınlıklar
Alman çoban köpeklerinde rastlanan doğmasal kalça displazisi önlem alınmadığı takdirde, ileri osteoartrit ve kalça çıkığına kadar ilerleyebilir. Yine minyatür ve küçük ırk köpeklerde ırksal yatkınlık olarak gözlenen diz kapağı çıkıkları, zamanında müdahale edilmezse 4. dereceye kadar ilerleyip, eklemde ciddi dejenerasyonlar oluşturabilir. Travmatik nedenlerle şekillenen ortopedik problemlerin çözümünde hızlı davranılmalıdır. Mutlaka bir hayvan hastanesi ya da kliniğinde hekim tarafından detaylı muayene edilmelidir. Veteriner hekimin önerisi doğrultusunda röntgen, ultrason, BT ya da MR incelemeleri gerekebilir.
Kedi ve Köpeklerde Omurga Kırıklıkları
Açık kırık olguları en acil müdahale edilmesi gereken durumlardan. Yine omurga kırığı ve yaralanmaları en geç 24 saat içerisinde operatif müdahaleyi gerektirebilir. Travmatik etkinin şiddet derecesine göre kedi ve köpeklerde basit yumuşak doku lezyonlarından, eklem burkulmaları, değişik eklem çıkıkları, kemik çatlakları, kemik kırıkları, kas, tendon ve ligament hasarları ve kopukları, tam ya da kismi felçler şekillenebilir. Bazen bunların birkaçı aynı anda da bulunabilir.
İnsanların kullandığım ağrı kesiciler, özellikle kedilerde toksik etki yaratabilir. Duygusal davranıp evde bulunan bir analjezik ilaç hayvanlara verilmemeli, mutlaka veteriner hekime danışılmalıdır.
Ortopedik Problemlerde Tedavi Yöntemleri
Sevimli dostlarımızın ortopedik problemlerinde modern veteriner tıp, değişik tedavi seçenekleri sunmaktadır. En basitinden burkulma, çatlak ya da pozisyonundaki kırık olgularında atel ile bandaj ve hareket kısıtlaması yeterli olacaktır. Alçılı bandaj uygulaması hayvanlarda uygun değildir. Hayvanlar için özel olarak üretilmiş hafif atel ve bandaj malzemeleri mevcuttur. Özellikle kediler karakter ve anatomik yapıları nedeniyle bandajı tutmak istemezler. Basit ortopedik problemlerde kediler için box istirahatı daha uygun olabilir.
Travma nedeniyle doğal olarak kedi ve köpeklerde ağrı şekillenir. İnsanlardaki ağrı kesicilerin kullanımı, özellikle kedilerde toksik ve ölümcül olabilir. Duygusal davranıp evde bulunan bir analjezik ilaç hayvana verilmemeli, veteriner hekime danışılmalıdır.
Bandajla tedavisi mümkün olmayan, kırık uçlarının fazlaca yer değiştirdiği durumlarda, çok parçalı kırık olgularında, eklemle ilişkili kırıklarda, açık kırıklarda, omurga kırıklarında, birçok çıkık vakasında, çapraz bağ kopuklarında, tendon, kas ve ligament yırtılmalarında, ciddi yumuşak doku yaralanmalarında operatif girişim gerekir.
Operasyonuna karar verilen hayvanlar tam bir fizik ve laboratuvar muayenesinden geçirilip, anestezi yönünden değerlendirilmelidir. Özellikle politravmatize, yaşlı ve riskli vakalar önce stabilize edilip desteklenmeli, sonra ameliyat edilmelidir. Genel bir kural olarak kırıklarda ideal operasyon zamanı 2-4 gün arası, eklemle ilişkili kırıklarda 2. gün, omurga kırıklarında ise operasyon endikasyonu varsa, ilk 24 saati geçirmemek başarıyı arttırır.
{50542}
Kemik Operasyonlarında Kullanılan Yöntemler
Osteosentez olarak adlandırılan kemik operasyonlarında değişik yöntemler kullanılır. Hepsinde amaç, kemik uçlarını karşı karşıya getirmek, bütünlüğü sağlamak ve hızlı bir iyileşme elde etmektir. Kırık uçları arasında osteogenesiz ile kemik hücreleri oluşarak ideal bir kaynama şekillenir. Osteosentez amacıyla vanadium çeliğinden doku dostu materyaller kullanılır. Bu amaçla serklaj telleri, kemik kanalı içersine yerleştirilen intramedullar çiviler ya da kemik üzerine sabitlenen osteosentez plaka ve vidalarından yararlanılır.
Teknolojinin gelişmesiyle titanyum orijinli materyaller veteriner ortopedide de başarıyla kullanılmaktadır. Türkiye’de tarafımdan ilk kez uygulanan intrameduller protez implant ayak ise titanyum, alüminyum ve vanadium alaşımından üretilmektedir.
Ortopedik operasyonlar uzmanlık gerektiren ameliyatlardır. Bu nedenle bir cerrahi uzmanı tarafından yapılmalıdır. Bilgi, birikim ve tecrübe başarıyı arttırır. Kedi ve köpeklerde osteosentez sonrası kemik iyileşme süreci yaklaşık 2 ay civarıdır. Süre sonunda röntgen çekilerek kaynamanın durumu kontrol edilir. İlgili osteosentez materyallerinden çiviler çıkartılırken, plaka kullanılmışsa, genellikle ömür boyu yerinde bırakılır.
Yapılan operasyonun niteliğine göre bir süre bandaj ve yakalık uygulamak gerekebilir.
Postoperatif süreçte fizik tedavi uygulamaları iyileşmeyi hızlandırır. Luksasyon olarak adlandırılan çıkık olguları erken dönemde red edilip, bandajla ameliyatsız çözüme kavuşturulabilirse de; olası nuksler nedeniyle genellikle operasyon gerekir.
Alçılı bandaj uygulaması hayvanlarda uygun değildir. Hayvanlar için özel olarak üretilmiş hafif atel ve bandaj malzemeleri mevcuttur. Özellikle kediler karakter ve anatomik yapıları nedeniyle bandajı tutmak istemezler. Basit ortopedik problemlerde kediler için box istirahatı daha uygun olabilir.
Veteriner Tıpta Kullanılan Modern Teknolojiler
Çapraz bağ, tendon ve ligament kopukları sentetik, doku dostu emilmeyen özel iplikler kullanılarak onarılır. Bu olgularda da lazer, ultrason, TENS cihazları ile fizik tedavi oldukça faydalıdır. Günümüzde veteriner tıpta da modern teknolojiler başarıyla uygulanmaktadır. Örnegin, insan ortopedisinde olduğu gibi protez implant ayak takılarak hayvanlar bacakları ampute edilmeksizin yaşamlarını sorunsuz sürdürebilmektedir. Ayrıca ortopedik ve nörolojik problemler ve felçlerde lokal kök hücre tedavileri başarıyla uygulanmaktadır.
Tüm can dostlarına sağlıklı yaşam dileklerimle…
