preloader

İstanbul'un Endüstriyel Mirası: Müze Gazhane

24.08.2021
İstanbul'un Endüstriyel Mirası: Müze Gazhane

Yazı Boyutu:

Osmanlı döneminden günümüze kalan endüstriyel mirasımız Hasanpaşa Gazhanesi, 26 yıllık azmin sonucunda “Müze Gazhane” olarak İstanbul’un kültür, sanat ve sosyal hayatına ışık saçıyor!

100 sene boyunca hava gazı üreten ve 1993 yılında şehre doğalgazın gelmesiyle işlevini yitiren Hasanpaşa Gazhanesi 26 senedir bir korunma mücadelesi içerisindeydi. 1994 yılından beri mahallelinin ve kent savunucularının emekleri, mücadelesi ve iş birlikleri ile AVM, süpermarket ve otopark haline getirilmekten korunan gazhane alanı, yarım kalan projelerin tamamlanmasıyla bugün artık Müze Gazhane olarak ciddi bir kültürel adıma imza atıyor. Şimdi ise hem bir kültür-sanat merkezi hem de sosyal hayatı canlandıran bir platform olarak misafirlerini bekliyor.

İstanbul Sokaklarının Aydınlanma Serüveni

19. yüzyıla kadar tamamen karanlığa gömülmüş olan İstanbul sokakları, aydınlanmak için önce Dolmabahçe Sarayı’nın yapımını beklemek zorunda kaldı. Yapımı 1853’te Dolmabahçe Sarayı ile aynı dönemde tamamlanan Dolmabahçe Gazhanesi ilk yıllarda yalnızca sarayın aydınlatması için kullanılır. Bu dönemde saray için üretilen gazdan halkın da faydalanması için sunulan teklif Sultan Abdülmecit tarafından kabul edilince ilk olarak bugün İstiklal Caddesi olarak bildiğimiz Cadde-i Kebir sokakları havagazı ile aydınlatılır. Ardından Dolmabahçe Gazhanesi’ni 1864’te Beylerbeyi Sarayı’nı aydınlatacak olan Kuzguncuk Gazhanesi, burayı ise 1880’de Yedikule Gazhanesi takip eder. Son olarak 1892’de Kadıköy, Üsküdar ve Beykoz sahil şeridini aydınlatacak olan Hasanpaşa Gazhanesi faaliyete geçer.

İstanbul'un Endüstriyel Mirası: Müze Gazhane

Elektriğin henüz olmadığı o dönemde halkın bugünkü imkanlara erişimi ilk kez havagazı ile sağlanmış.

Ancak elektriğin yaygınlaşmasıyla havagazı yerini doğalgaza bırakır. Hasanpaşa Gazhanesi’nde üretimin gün geçtikçe azalması en nihayetinde 1993 yılında hava gazı üretiminin son bulması ve gazhanenin kapanması ile sonuçlanır. Bu kaçınılmaz son ise beraberinde kültürel ve endüstriyel bir mirasın yok olma tehlikesi ile kurtuluş hikayesinin başlangıcı olur.

{774097}

Çeyrek Asırlık Mücadelenin Sonucu: Müze Gazhane Nasıl Oluştu?

O dönem için süpermarket ve katlı otopark yapımı için söküm işlemlerine başlanan Hasanpaşa Gazhanesi’ni korumak için ilk gönüllü ve savunuculardan biri Sevgi Bakkal. Bu koruma çalışmaları için başlangıçta 2000 imza toplayan Sevgi Büyükşahan bunu öncelikle ilgili kurumlara gönderiyor. Bu şekilde başlayan koruma mücadelesi 1994 yılında yıkımın durdurulması ile sonuçlanıyor. Mahallelinin yanı sıra dönemin Kadıköy Belediyesi temsilcilerinden İTÜ Mimarlık Fakültesi öğretim üyeleri ve öğrencilerine kadar pek çok kişi bu tekrar eden yıkım kararları karşısında çeşitli faaliyetler gösteriyor.

İstanbul'un Endüstriyel Mirası: Müze Gazhane

Hasanpaşa Gazhanesi, kültürel ve endüstriyel bir mirasın yok olma tehlikesi ile kurtuluş hikayesini temsil eder.

En nihayetinde yıkımı durdurulan ve kültürel alana dönüşüm projeleri onaylanan alanda 2010 yılının sonuna kadar restorasyon başlatılamadı. Bu süreç itibariyle alanda basın açıklamaları ve bir gelenek haline gelen çeşitli şenlikler düzenleyen Gazhane Çevre Gönüllüleri, henüz projeler tamamlanmadan Hasanpaşa Gazhanesi’ne bir kültür merkezi işlevi kazandırdı.

2018 yılında restorasyon adımları atılan Hasanpaşa Gazhanesi, ilk olarak iklim krizinin gündeme geldiği günlerde bir iklim duyarlılık merkezi haline getirildi. Böylece enerji alanında endüstriyel bir miras olan Hasanpaşa Gazhanesi, ilk olarak bir iklim müzesi olarak yeniden hayat buldu.

https://www.instagram.com/p/CRPUl2igrqX/?utm_source=ig_web_copy_link

Çeyrek asırlık bir mücadelenin sonunda ise restorasyon tamamlandı ve kamu yararına canlandırılan Hasanpaşa Gazhanesi bugün itibariyle kütüphanelerin, tiyatro merkezlerinin, kültür etkinliklerinin ve sergilerin düzenlenebileceği “Müze Gazhane” olarak yeniden hayat buldu.

Haftanın her günü açık olan Müze Gazhane’de ziyaret edebileceğiniz bölümler arasında Afife Batur Kütüphanesi, Karikatür ve Mizah Müzesi, İklim Müzesi, Çocuk Bilim Merkezi, Sergi Alanı ve Sesli Kütüphane bulunuyor.

Müze Gazhane’de yer alan etkinlikler ve detaylı bilgi için tıklayın.

Aslıhan Dönmez
Aslıhan Dönmez Tüm Yazıları