preloader

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

02.05.2023
Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Yazı Boyutu:

Hızın estetiği ya da harekete görsel bir ifade kazandırma olarak yorumlanabilen fütürizm sanat akımı hakkında bilinmesi gerekenleri bir araya getirdik.

Fütürizm akımı, 20. yüzyılın başlarında İtalya’da ortaya çıkan bir sanat ve edebiyat hareketi olarak tüm dünyayı etkisi altına almaya devam ediyor. Bu akım, sanat ve teknolojinin birleşimini vurgulayan, geleceğe odaklanan ve mevcut durumu reddeden bir yaklaşım olarak sanat akımlarına damgasını vurdu. Sanatın yalnızca güzelliği yansıtması gerektiği fikrine karşı çıkarak hareket, hız, dinamizm ve şehir hayatı gibi modern yaşamın unsurlarını sanatın konusu haline getiren bu akımı tüm detaylarıyla ele aldık.

Fütürizm Akımı Nedir?

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Toplumsal ve siyasi düzeni reddeden bir hareket olarak doğan fütürizm, teknolojinin sanatın geleneksel biçimlerine yeni bir boyut kazandırabileceği fikrinden çıktı. Bu nedenle, fütürist ressamlar, heykeltıraşlar ve yazarlar, makineleşmiş dünyanın estetiğini yansıtan eserler ortaya koydular. Stefan Zweig’in, 1943 yılında yazmış olduğu “Dünün Dünyası” isimli kitabından alınan cümleler fütürizm akımının neden ortaya çıktığını kısaca özetlemek için yeterlidir:

Kesintisiz ve durdurulamaz bir ilerlemeye duyulan inanç, gerçekte ve o dönemde dinden daha güçlüydü; insanlar ‘ilerleme’ye Kutsal Kitap’tan daha çok inanıyorlardı. Bilim ve tekniğin gündelik hayattaki şaşırtıcı gelişmeleri de onların bu inançlarını haklı gösteriyordu.

STEFAN ZWEIG

Zweig’ın bu ifadesinin yanı sıra dönemin en önemli hayatı kolaylaştıran icatları olan evlerde musluk, kalorifer, elektrik, asansör, telefon, sokaklarda tramvay, otobüs ve yeraltı trenleri, gramofon, radyo, telgraf, ucuz resimlerle süslü dergiler de fütürizm sanat akımının doğmasına yardımcı olan diğer etkenlerdir.

{135473}

Fütürizm Sanat Akımı Ne Zaman ve Nerede Doğdu?

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Fütürizm akımı, İtalyan şair Filippo Tommaso Marinetti’nin (1876-1944), 1909 yılında fütürist manifestosunu yazmasıyla başlar. Bu manifestonun yazılmasına etki eden olay, Bleirot isimli bir İngiliz’in, 25 Temmuz 1909’da Calais kentinden İngiltere’nin Dover Limanı’na uçarak Manş’ı geçmesidir.

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Ulaşım dünyasında diğer bir önemli gelişme ise İtalya’nın önemli bir sanayi şehri olan Torino’da, 1889 yılında Fabbrica Italiana Automobile Torino-Torino’nun (İtalyan Otomobil Fabrikası, FIAT) kurulmasıdır. Ulaşım dünyasındaki bu olay, fütürist akımın İtalya’da da doğmasını sağlar.

Aktivist bir kişiliğe sahip olan Marinetti fütürizmi “gelecek” olarak tanımlar. Öncesinde şair fütürizme dinamizm ya da elektrik ismini koymak istese de daha sonra fütürizm ismine karar verir. İtalya’nın geçmişten bağlarını koparabildiği takdirde ileriye doğru bir hamle yapabileceğini düşünür.

Resimsel duyuşlarımız mırıltı gibi çıkmamalı; tuvallerimiz üstünde şakımalı, birer zafer narası gibi kulakları sağır edercesine gürlemeli.

Fütürist Resim: Teknikle İlgili Bildiri

{126392}

Fütürizm Sanat Akımının Özellikleri

Bu akımın en belirgin özellikleri ritim, dinamizm ve eş zamanlı harekettir. Hızın estetiği ya da harekete görsel bir ifade kazandırma olarak yorumlanabilen bu akım yeni bir izlenimci akım olarak da kabul edilir. Fütürist resim ve heykel manifestolarının izlenmesiyle biçimsel bir ifadeye kavuşur. Fütürizm, Le Figaro gazetesinin en baş sayfasında haber olarak yayınlanır. Kısaca fütürizm yeni dünya için yeni bir sanattır. Geçmişin sanatıyla kopmak, yerine yenisini koymak için ortaya çıkmıştır.

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Etienne Jules Marey, “Chronophotographie du saut en longeur”; 1882-1883

Eadweard Muybridge ve Etienne Jules Marey (1830-1904) hareketli görünümü yakalamak için deneysel fotoğraf tekniklerine girişirler. Gerçekliğin her an oluşum halinde olduğuna dair düşünceler elle tutulamaz dinamik anı resmetmek peşinde koşan fütüristlere tercüman olmuşlardır.

Renkler ve biçimler bazen keskin çizgilerle bazen daha yumuşak noktacı tekniklerdir. Birden fazla kamera kullanarak yaptığı hareket incelemeleriyle bilinen İngiliz fotoğrafçı Eadweard Muybridge (1830-1904) sinemanın ilk halini bulan kişidir.

{123628}

Fütürizm Sanat Akımının Temsilcileri ve Eserleri

Dünya sanat tarihine etki eden fütürizm akımının akla gelen ilk sanatçıları arasında; Umberto Boccioni (1882-1916), Luigi Russolo (1885- 1947), Carlo Cara (1881-1966), Giacomo Balla (1871-1958) ve Gina Severini (1883- 1966) sayılabilir. Fütürist sanatçılar hem yaşadıkları dönemi hem de kendilerinden sonra gelenleri etkilediler.

Akla ilk gelen fütürist sanatçılardan Umberto Boccioni, Roma Güzel Sanatlar’da eğitim alır. Serbest Nü Okulu bölümüne girer. Giocomo Balla’nın öğrencisi olur ve aynı atölyede yeni dışavurumcu Severini ile tanışır. Sosyalizm ile ikisi de çok ilgilenir. 1902 yılında Paris’e 1904’te de Rusya’ya gider. İzlenimcilik akımı ve özellikle p2uantalizm tekniği ile ilgili de çok resim yapar. Fütürizm akımıyla ismini duyursa da fütürist eserlerinde dışavurumcu bir etki de hissedilir. 1910 yılında kaleme aldığı fütürist resimde tek bir anı resmetmek yerine dinamik algının kendisinin görsel kılınabilmenin peşinde olduğunu belirtir.

Umberto Boccioni, “Boşlukta İlerleyen Tekil Süreklilik Biçimleri” – 1912

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Umberto Boccioni, “Boşlukta İlerleyen Tekil Süreklilik Biçimleri”; 1912

Boccioni’nin 1912-14 yıllarında yapmış olduğu heykeller dinamizmi yansıtır. Sanatçının heykellerinde hız ve hareket adeta görünür kılınır. “Boşlukta İlerleyen Tekil Süreklilik Biçimleri” isimli çalışmasında heykelin durağanlığına karşılık mekânla bütünleşen bir hareket söz konusudur. Fütürizmde her şey hareket eder, kovalamaca halinde retina üzerindeki görüntüler titreşim halinde algılanır. Koşan bir atın dört ayağı değil, 20 ayağı vardır.

Umberto Boccioni, “Şehir Ayaklanıyor” – 1910

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Umberto Boccioni, “Şehir Ayaklanıyor”; 1910

Hızlı giden bir aracın içinden gördüğümüz yayalar, evler, sokak lambaları adeta eğilip, yeni biçimlere girerler, ışıklar birbirine karışır. Bu hareketlilik ve değişim halleri Fütüristlerin kompozisyonunu oluşturur. Sanat izleyicisine doğru yönlendirilen bu kompozisyonda izleyici aynı zamanda gürültülü sıradan sahnenin bir parçası olur.

Umberto Boccioni, “Ruh Durumları: Uğurlamalar” – 1911

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Umberto Boccioni, “Ruh Durumları: Uğurlamalar”; 1911

Boccioni, ”Ruh Durumları: Uğurlamalar” isimli eserinde bir tren kompartımanında oturan yolcuların tren giderken pencereden gördükleri ve kaybettikleri görüntüleri resmeder. Birbirine karışmış görüntüler doğanın renkleriyle birlikte verilirken doğal formlar soyutlanır, rakamlarda olduğu gibi resmedilir.

Giacomo Balla, “Dynamism of a Dog on a Leash” – 1912

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Giacomo Balla, “Dynamism of a Dog on a Leash”; 1912

Giacomo Balla’nın eserlerinde kronofotoğraf tekniğini kullandığı görülür. Eadweard Muybridge ve Étienne-Jules Marey’in öncülüğünü yaptığı bu teknik sinema ve analitik zamansal fotoğraf çalışmalarına dayanır. İnsan ya da hayvanların hareketlerinin ölçümlenerek görüntüye aktarıldığı Balla’nın eserlerinde farkedilir. Bir betimleme olmaktan çok bir nesnenin hareketini gösteren şema ya da tümüyle soyut bir tablodur.

Giacomo Balla, “Bir Otomobilin Hızı+Işıklar” – 1913

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Giacomo Balla, “Bir Otomobilin Hızı+Işıklar”; 1913

Malzemeler kavramsal olmaktan çok sezgisel olarak seçilir. Balla’nın “Bir Otomobilin Hızı+Işıklar” tablosunda da nesnelerin hareketini soyut formlarla gösterir. Fütürist sanat değişik amaçları ve etkileri yansıtan bir akımdır. Bu akımdaki bildirilere sanatçılar tam anlamıyla uymamış, konularını her zaman çağdaş dünyadan ve gerçek yaşantılarından seçerek yola çıkmışlardır.

{25703}

Fütürizm Sanat Akımının Türk Temsilcileri

Fütürizm, Türkiye’de farklı alanlarda kendine yer buldu ancak yine de etkileri sınırlı kalan bir akım olarak akıllarda yer etti. Türkiye’de fütürizmi benimseyen sanatçılar arasında ise şu isimler sayılabilir:

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

İbrahim Çallı (1882-1960)

Türk resminin önemli isimlerinden biri olan İbrahim Çallı’nın eserlerinde fütürizm akımının etkileri görülür.

Avni Arbaş (1919-2003)

Türk resim sanatında soyut dışavurumcu akımının öncülerinden olan Avni Arbaş, fütürizmin etkilerini eserlerinde kullandı.

Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Fütürizm Sanat Akımı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Zeki Faik İzer (1903-1983)

Fütürizmin etkilerini eserlerinde kullanan bir diğer Türk ressam ise Zeki Faik İzer’dir. İzer’in resimlerinde ayrıca soyut bir yaklaşımla nonfigüratif izler görülür.

{106554}

Feride Çelik
Feride Çelik Tüm Yazıları