Vegan Deri Yapımında Kullanılan Malzemeler

Ananas yaprakları, elma posası, kaktüsler ve miselyum endüstride nasıl bir devrim yarattı? Derinin geleceğini BAGH Collection markasının kurucusu Merve Ece Topcu anlatıyor.

Deri hayatımızın her yerindedir; ayakkabılarımızda, çantalarımızda ve valizlerimizde, kışlık ceketlerimizde ve şık mobilyalarımızda ama etkisi dünya çapında görülmektedir. Sığırlar ve diğer hayvanlardan elde edilen deri, üç aşamalı bir süreçten geçer: Hazırlama, tabaklama ve cilalama (bazen de bitirme). Bu işlemler sırasında ortaya çıkan atıklar genellikle tabaklamada kullanılan, kanserojen bir ağır metal olan krom gibi kimyasallarla doludur. Bu atıklar genellikle, çevre koruma yasalarının zayıf olduğu ülkelerde, özellikle Hindistan, Çin ve Bangladeş gibi ülkelerde su yollarına atılmaktadır.

Sektörde hem hayvan hem de insan istismarı yaygındır. Tabakhaneler tehlikeli koşulları ve makinelerinin yanı sıra kansere neden olan kimyasallara maruz kalmalarıyla da bilinir. Geleneksel vegan deri, hayvanlara yapılan zulmü denklemden çıkarırken, genellikle poliüretan, PVC ve hormonları bozan ftalatlar (Ftalatlar, esas olarak plastikleştirici yani plastik ürünleri esnekleştiren katkı maddeleri olarak kullanılan kimyasal bileşiklerdir) içeren diğer plastik ve sentetik malzemelerden yapılır ve sonunda okyanuslara, doğal ortamlara ve hatta kendi bedenlerimize ulaşan mikroplastikler oluşturur.

Ancak sektör değişiyor ve deride her geçen gün yeni sürdürülebilir alternatifler çıkıyor; hatta öyle ki bu kullanılan bazı malzemeler sizi şaşırtabilir.

Kaktüs

Hayvansal deriye alternatif olarak, Meksika da Adrián López Velarde ve Marte Cázarez, kaktüsün dikenli dış yüzeyinin altında hayvan bazlı deriye yeni bir alternatif buldu ve Desserto’yu geliştirdi: Nopal kaktüsünden yapılmış, halk arasında dikenli armut olarak bilinen bir tür kaktüs. Önde gelen deri ürünleri perakendecileri arasında Karl Lagerfeld, Fossil ve Everlane gibi markalar, kaktüs bazlı deriden yapılmış ürünleri satmaya başladı. Mercedes-Benz, şirketin otomobillere yönelik bitki bazlı deri ürünü Deserttex’i elektrikli konsept otomobiline bile dahil etti.

Eğer ev bitkisi ailenize bir kaktüs kattıysanız, onların kuraklığa karşı son derece toleranslı olduklarını bilirsiniz. Hızlı büyürler ve çok az suya ihtiyaç duyarlar: Desserto kaktüsleri yalnızca yağışla sulanır, bu nedenle tarlalarında herhangi bir sulama taktiği kullanılmaz. Firmaya göre, ürün hayvan derisine göre %164.650, poliüretan bazlı vegan deriye göre ise %190 su tasarrufu sağlar.

Kaktüsler karbonu bile ayrıştırır (yani onu atmosferden uzaklaştırır). Şirketin 14 dönümlük arazisindeki dikenli armutlar her yıl 8.100 ton CO2 emmektedir; yani ürünlerin yarattığı emisyonlardan çok daha azdır. Desserto ayrıca topraklarında organik yetiştirme yöntemleri kullanıyor ve üretimin yan ürünlerini hayvan yemi olarak değerlendiriyor.

Ananas Yaprakları

Uzun yıllar deri ürünleri sektöründe çalışan Hijosa, ananas yapraklarındaki güçlü liflerin bir amaç için kullanılıp kullanılamayacağını merak etti. Filipinler’de bu elyaflardan yapılan geleneksel bir giysi olan Barong Tagalog’dan ilham alarak Ananas Anam’ı kurdu ve şu anda Hugo Boss, H&M, Paul Smith ve Nike tarafından kullanılan ananas yaprağı bazlı Piñatex ürününü geliştirdi. Şirket, Filipinli ananas çiftçileriyle birlikte çalışıyor, normalde çürümeye bırakılacak yaprakları topluyor ve böylece bu tarımsal yan ürünü değerli yeni bir ürüne dönüştürüyor. Geleneksel deriden daha hafif ve daha ucuz olan bir metrekarelik Piñatex’i oluşturmak için yaklaşık 480 yaprak kullanılıyor. Selüloz lifleri güneşte kurutuluyor, arıtılıyor ve daha sonra bitki bazlı bir reçineyle tamamlanan bir ağ haline getiriliyor. Hijosa, CNBC’ye verdiği bir röportajda tüm sürecin neredeyse hiç atık yaratmadığını, geleneksel deri üretim sürecinde genellikle %30’unun israf edildiğini söyledi.

Areca ve Tembul Fındık Ağaçlarından Palmiye Yaprakları

Hollandalı tasarımcı Tjeerd Veenhoven, alternatif deri üretimine öncülük etti ve on yıldan fazla bir süre önce Palmleather’ı geliştirdi. Hindistan’ın güneyinde yetişen 80 milyon Areca Betel Nut Palmiye ağacının nadiren kullanılan yapraklarına bir kullanım alanı bulmak istedi. Bu yaprakları bir biyolojik yumuşatıcı çözeltisi olan gliserin, su ve diğer bazı bileşenlerle işleyerek, kırılgan yaprakların daha esnek hale geldiğini keşfetti. Şu anda Hindistan, Dominik Cumhuriyeti ve Sri Lanka’daki yerel fabrikalarda bu palmiye yapraklarından palmiye derisi üretiliyor. Bu ürünler çantalar, kitap kapakları, ayakkabılar ve benzersiz palmiye derisi telkari halı gibi çeşitli ürünlerde kullanılıyor.

Miselyum

Mantarlar sihirli organizmalardır ve birçok endüstri, plastik parçalamak, tarlaları gübrelemek ve bina inşa etmek gibi çeşitli amaçlar için onların güçlerinden yararlanır. Peki, moda endüstrisi bu devrimci potansiyeli nasıl değerlendiriyor?

Şirketler, mantarların iplik benzeri kök yapısı olan miselyumla ürün yetiştirmenin sunduğu çok yönlülük ve düşük çevresel etkiyi fark ederek bu fırsatı değerlendiriyor. Biyoteknoloji şirketi Bolt Threads, suni deri ürünü Mylo’yu piyasaya sürdü ve 2021’de Mycoworks, miselyum bazlı derisini Hermès Victoria çantası gibi lüks moda ürünlerinde kullanmaya başladı. Diğer mantar derilerinin aksine, bu şirketler ürünleri kendileri yetiştiriyorlar; misel hücrelerini bir ürünün özelliklerine göre 3 boyutlu yapıları dolduracak şekilde tasarlıyorlar ve süreçte neredeyse hiç atık veya hurda üretmiyorlar. Miselyum büyüdükçe talaş ve organik madde karışımıyla besleniyor, genişledikçe yoğun, güçlü bir malzeme oluşuyor.

Elma Posası

2009 yılında Frumat, Cartamela (Applepaper) adında özel bir kağıt üretmek için, İtalya’nın Trentino bölgesinde her yıl çok sayıda elma toplandığı ve presleme işlemi sonrasında geride kalan çekirdekler ve kabukları toplayan şirketlerle anlaşmalar yapmaya başladığını açıkladı. Fildişi renginde, geri dönüştürülebilir ve parlak olmayan Cartamela, ambalaj, zarf, günlük ve kağıt mendil üretiminde kullanılıyor. Bir diğer Frumat yeniliği ise %50’si elma atığı içeren, sürdürülebilir ve hayvanlara zarar vermeyen bir suni deri olan AppleSkin’dir. Bu malzeme başlangıçta günlüklerin dış kapaklarında kullanılırken, şimdi moda ve spor giyimde de kullanılmaktadır.

Çiftçiler, süpermarketlerin kozmetik standartlarını karşılamadığı için hasatlarının %40’ını tarlalarda bırakma eğilimindedir. Bu atıkların ve atılan meyvelerin toplanıp geri dönüştürülmesi, gıda endüstrisinde daha az atık anlamına gelir. Frumat, ürünlerini üretmek için yerel şirketlerden ayda yaklaşık 30 ton elma atığı topluyor ve bu sayede imha maliyetinden kurtuluyor ve hatta atık malzemeler için ödeme alıyor.

Merve Ece Topcu Kimdir?

Merve Ece Topçu, 2022’de BAGH Collection adını verdiği markasını kurdu. Marka, hayvanlar üzerinde deney yapmayan, çevre dostu ve tasarım ve şıklığı ön planda tutan alternatif sürdürülebilir moda ürünleri sunuyor. Ayrıca, sürdürülebilir derilerde edindiği üretim uzmanlığıyla da markalar üretim hizmeti sağlıyor.