Atık Oluşumunun Önüne Geçen Teknoloji Girişimi: Fazla
Yazı Boyutu:
Gıdadan tekstile, ambalajdan kimyasala atık oluşumunun önüne geçmek ve fazla ürünleri en yüksek çevresel, sosyal ve finansal fayda ile döngüsel ekonomiye kazandırmak için çalışan Fazla ile tanışın.
Fazla; teknoloji tabanlı bütünsel atık yönetim çözümleriyle atık oluşumunu kaynağında önlüyor, oluşan atıkların en yüksek çevresel, sosyal ve ekonomik faydayla döngüsel ekonomiye kazanımını sağlıyor… Teknoloji girişimi Fazla’yla ilgili merak ettiklerimizi Pazarlama ve İş Geliştirme Lideri Koray Koçer’e sorduk.
Markanızın kuruluş hikayesini, vizyonunu ve misyonunu öğrenebilir miyiz?
Kurucu ortaklarımızdan Olcay Silahlı’nın 2014 yılında delege edildiği One Young World Zirvesi ile başlıyor diyebiliriz Fazla’nın hikayesi. Çevresel, sosyal ve politik problemlere çözüm olmak amacıyla Dünya’nın dört bir yanından gelen 13.000 delegenin dahil olduğu ve önde gelen liderlerin, CEO’ların ve kurucuların, girişimcilerin, profesörlerin ve başbakanların danışmanlık verdiği One Young World Zirvesi’nde Silahlı; birbirinden farklı küresel problemler ile mücadele etmek için çalışan örnek iş modellerini yakından tanıma fırsatı buluyor. Gördüğü bu örnekler arasında Türkiye’den bir kurum olmaması karşısında içsel bir sorgulamaya başlayan Silahlı, Türkiye’deki potansiyelin somut bir iş modeline dökülmesi gerekliliği ve küresel krizler karşısında ülkemizde gerçekleştirilebilecek başarılı çalışmaların farkındalığı ile zirve dönüşü bu anlamda neler yapabileceğini anlamak için çalışmaya koyuluyor.
Derin akademik araştırmalar, saha çalışmaları ve iyi örnek taramaları sonrası iklim krizi ve gıda alanına odaklanmaya karar vererek Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 12. maddesinin 3. alt başlığı olan perakende ve tüketici düzeylerinde oluşan gıda atığının yarıya indirilmesi ve gıda kayıplarının azaltılması amacını sahiplenerek harekete geçiyor. Böylece Fazla Gıda 2016 yılında sürdürülebilir bir iş modeli geliştirirken Dünya adına etki odaklı çalışmak ve bu anlamda gençlere örnek olmak misyonunu üstlenerek kuruluyor.
Yola gıda kaybı ve israfını işimizin merkezine koyarak çıktık ve teknoloji tabanlı, bütünsel atık yönetimi çözümleri geliştirmeye başladık. 6 yılı aşan atık yönetimi, sürdürülebilirlik ve döngüsel ekonomi çalışmalarımız sonucu edindiğimiz uzmanlık ve Dünya’nın iyiliği için çalışma motivasyonumuz ile yeniden markalaşma süreci geçirerek gıda dışı alanlara da açıldık. Aralık 2022 itibariyle Dünya’yı kurtarma serüvenimize Fazla olarak devam ediyor; gıdadan tekstile, ambalajdan kimyasala atık oluşumunun önüne geçmek ve fazla ürünleri en yüksek çevresel, sosyal ve finansal fayda ile döngüsel ekonomiye kazandırmak için çalışıyoruz.
Vizyonumuz teknoloji tabanlı bütünsel atık yönetimi çözümlerimiz, veri odaklı yaklaşımımız ve etki yaratma motivasyonumuz ile bu sektöre liderlik etmek ve bir Dünya markası haline gelmek.
Günümüzde yöneticilerin %90’ı sürdürülebilirliği önemli buluyor ve şirketlerin %60’ı bir sürdürülebilirlik stratejisi gerçekleştiriyor. Fakat yalnızca %2’si bu hedeflere başarıyla ulaşıyor.
Markanız atık yönetimi konusunda ne tür çözümler sunuyor?
Birleşik Devletler Çevre Koruma ajansı tarafından geliştirilen Gıda Kazanımı Hiyerarşisi’nden ilham alarak geliştirdiğimiz Kazanım Hiyerarşi doğrultusunda gıdadan tekstile, ambalajdan kimyasala farklı atık kolları için teknoloji tabanlı, bütünsel atık yönetimi çözümleri sunuyoruz. Ters üçgen olarak tasarlanan bu hiyerarşinin ilk basamağında en yüksek faydanın yaratılması amacıyla “Kaynağında Azaltım” önergesi yer almakta. Bu önerge doğrultusunda geliştirdiğimiz çözümler arasında Fazla Market, Akıllı Tartı Sistemi, Fazla İyi Uygulaması ve Sürdürülebilirlik Danışmanlığı bulunuyor.
Fazla Market, tedarikçilerin standart satış kanalları üzerinden satışını gerçekleştiremediği fazla ürünlerin yeni alıcı kitlelerine ulaştırılmasını ve bu ürünlerin kullanıma kazandırılması ile israfın önüne geçilmesini ve finansal fayda elde edilmesini sağlayan ticari bir alışveriş platformu. Fazla olarak tedarikçi ağımızda yer alan kurumların fazla ürünlerini alarak bir kalite kontrol sürecinden geçiriyoruz. Bu süreci uygun şekilde tamamlayan ürünleri market.fazla.com isimli platformda geniş alıcı kitlemize sunuyoruz.
HoReCa sektörü için Ar-Ge ekibimiz tarafından özel olarak geliştirilen ve bir IoT (Nesnelerin İnterneti) çözümü olan Akıllı Tartı Sistemi’miz; profesyonel mutfaklarda gıdanın hangi aşamada ve ne miktarda atığa dönüştüğünü takip ederek kurumların atık azaltıcı ve karlılık sağlayıcı aksiyonlar almasını mümkün kılıyor. Bugün gıda işletmelerinde satın alınan gıdaların her gün %5 ila 35’inin israf edildiğini ve atık takip sistemlerinin atık oluşumunu %50 oranında azaltma potansiyelinin olduğunu biliyoruz. Akıllı Tartı Sistemi yapılan ölçümler doğrultusunda otomatik olarak hazırladığı analiz ve raporlar ile mutfak operasyonlarının yoğunluğu kaynaklı takibi yapılamayan israfın boyutlarını ölçerek kurumların israf kaynaklı finansal kayıplarını ve çevresel etkilerini gözler önüne seriyor. Bu raporlar doğrultusunda kurumlar satın alım maliyetlerini ve çevresel etkilerini azaltmak için aksiyon planı belirliyor.
Fazla İyi Uygulaması, Fazla Market servisimize oldukça benzer şekilde çalışıyor. Uygulama ile restoran, manav, market ve pastane gibi yerel işletmelerin satışa dönüştüremediği fakat iyi durumdaki fazla gıdalarını tüketiciler ile buluşturmasını sağlıyor. Fazla gıdalarını tatlı, tuzlu, sebze-meyve ve şarküteri gibi kategoriler altında sürpriz kutularda bir araya getiren işletmeler menü fiyatları üzerinden %50 indirimli şekilde mobil uygulamada satışa sunuyor; bu sayede gıda erişilebilirliği de artıyor. Diledikleri kutuları önden satın alan tüketiciler işletme tarafından belirlenen saat aralığında işletmeyi ziyaret ederek sürpriz kutularını alabiliyor. Macrocenter, Migros ve Beyaz Fırın gibi birçok zincirin de içinde yer aldığı bu uygulama ile işletmeler ve tüketiciler el ele israfın önüne geçerken finansal fayda yaratıyor.
Fazla İyi Uygulaması ile gıda kurtarma hareketini sürdürmenin yanı sıra instagram hesabımız (@fazlaiyi.tr) üzerinden sürdürülebilir yaşam ile ilgili paylaştığımız bilgilendirici içerikler ile de bireysel tüketiciler arasında farkındalık artırma motivasyonu ile ilerliyoruz.
Sürdürülebilirlik Danışmanlığı servisimiz ile de kurumların sürdürülebilirlik ilkelerini daha derinden kavramalarını ve kurumsal kimliklerine uygun sürdürülebilirlik hedefleri belirlemelerini sağlıyoruz. Günümüzde yöneticilerin %90’ı sürdürülebilirliği önemli buluyor ve şirketlerin %60’ı bir sürdürülebilirlik stratejisi gerçekleştiriyor. Fakat yalnızca %2’si bu hedeflere başarıyla ulaşıyor. Sürdürülebilirlik Danışmanlığı servisimiz ile kurumların ihtiyaçları doğrultusunda bir sürdürülebilirlik planı çıkarmak, bu planda yer alan hedeflere başarıyla ulaşmak ve uzun vadeli, somut ve pozitif etki yaratmak adına çalışıyoruz. Bu kapsamda hazırladığımız geniş hizmet portföyümüz ile kurumların ihtiyaçlarına uygun şekilde süreçleri özelleştiriyor, uygulanabilir ve katılımcı bir yaklaşım ile kurumların tüm iş birimlerini çözümün bir parçası haline getiriyoruz.
İşimizin temelinde kaynağında azaltım hedefini barındırıyor olsak da hiyerarşinin ikinci basamağında yer alan “İhtiyaç Sahiplerine Bağış” önergesinin bizim için ayrı bir yeri olduğunu söyleyebiliriz. İlk gıda kurtarma operasyonlarımızı geliştirdiğimiz Bağış servisi ile 2017 yılında gerçekleştirdik. Geliştirdiğimiz dijital ve ulusal bağış ağımız ve geniş paydaş ekosistemimiz ile bugün Türkiye’nin dört bir yanına ulaşıyor ve fazla ürünleri sosyal faydaya dönüştürmenin mutluluğunu yaşıyoruz. Kuruluşuna önayak olduğumuz kardeş kurumumuz Gıda Kurtarma Derneği ile omuz omuza çalışarak bugün 65’ten fazla ilimizde bağış operasyonu gerçekleştiriyor, düzenli olarak 1.25 milyondan fazla ihtiyaç sahibine ulaşıyoruz.
Son basamakta yer alan “Geri Dönüşüm” önergesi doğrultusunda insan tüketimi için uygun olmayan gıdaların döngüsel ekonomiye kazandırılması adına geliştirdiğimiz Hayvan Yemi servisi ve gıda ve gıda dışı endüstrilerde oluşan atıkların kullanıma kazandırılması için geliştirdiğimiz Geri Dönüşüm servisimiz yer alıyor. Hayvan Yemi servisimiz ile paydaş ekosistemimizde bulunan kurumların tüketime uygun olmayan gıdalarını en yüksek fayda ile hayvan yemi üretiminde kullanabilecek kurumlar ile buluşturuyoruz. Bu sayede hayvancılığın desteklenmesini sağlarken yem üretiminde birincil ham madde kullanımı ihtiyacını azaltıyor, çevresel ve finansal fayda sağlıyoruz.
Geri Dönüşümüz servisimiz ile ise atık yönetimi 360 dereceye tamamlıyor; gıdadan tekstile, ambalajdan kimyasala ve atık yağa birçok farklı atık tipini çevresel anlamda sorumlu ve sürdürülebilir şekilde değerlendiriyoruz.
Tüm servislerimizin birbiri ile konuştuğu servis portföyümüz, veri odaklı ve bütünsel yaklaşımımız ve teknolojiden aldığımız güç ile paydaş ekosistemimiz için bir sürdürülebilirlik, atık yönetimi ekibi olarak çalışıyor; tek noktadan, uçtan uca atık yönetimi gerçekleştiriyoruz.
Teknolojik gelişmeler ile atık algısının değişmesini sağlamak günden güne daha kolay hale geliyor.
Gıda israfıyla mücadelede dijital altyapının ve teknolojik çözümlerin nasıl bir rolü var?
Teknolojik gelişmelerin ve dijital altyapılar kurmanın gıda israfıyla mücadelede birçok önemli rolü var. Gıda, doğası gereği kolayca bozulabildiği için fazla gıdaların en yüksek fayda ile değerlendirilmesinde hızlı ve etkin karar vermek ve süreci verimli yürütmek oldukça kritik bir hale geliyor. Teknoloji tabanlı sistemlerden yararlanmak bu etkinliğin sağlanabilmesinin önünü açıyor.
Bununla birlikte problem tanımını doğru şekilde yapmak ve mevcut durumu doğru şekilde kavramak gıda israfıyla mücadelede doğru adımların atılmasının önünü açıyor. Bu küresel problemi ele almadan önce mevcut işleyişleri anlamak ve bu sayede verimsizliğin yaşandığı noktaları belirlemek için teknolojik gelişmelerden faydalanmak gerekiyor. Özellikle atık oluşumunu kaynağında önlemek anlamında teknolojinin rolü oldukça kritik. Yapılan çalışmaların atık takip sistemlerinin süreçlere entegrasyonu ile atık oluşumunun %50 oranında azaltılabileceğinden bahsetmiştim. Bunu ancak veri odaklı atık takibi yaparak ve problem noktalarını teknolojiye dayalı sistemler ile belirleyerek başarabiliriz.
Sürecin devamında da uygun karar verme mekanizmaları oluşturmak ve hata payını en aza düşürmek, tedarik zinciri boyunca etkinliği artırmak ve operasyonel süreçleri optimize etmek ve katma değeri yüksek çözümler ile atık oluşumunu önlemek ve oluşan atıkları fayda odağıyla kullanıma kazandırmak adına teknoloji temelli çözümler geliştirmek israf ile mücadelede oldukça önemli. Doğru kararı vermek, hızlı ve etkin hareket etmek gibi yeteneklerin sağlanmasının yanı sıra teknolojik gelişmeler ile atık algısının değişmesini sağlamak günden güne daha kolay hale geliyor. Küresel çapta yaşanan gelişmeler ile daha önce kullanıma kazandırabileceğimizi düşünmediğimiz birçok gıda atığını bugün üretim süreçlerine ham madde olarak dahil edebiliyor ve döngüsel ekonomiye kazandırabiliyoruz.
Sürdürülebilir bir iş modeli geliştirme sürecinde ne gibi zorluklarla karşılaştınız ve bu zorluklarla nasıl başa çıktınız?
Sadece atık yönetimi sektörüne liderlik etmeyi değil, atık algısını değiştirmeyi ve Dünya’nın ihtiyaç duyduğu dönüşüme öncülük etmeyi misyon edinen bir sosyal girişim olarak farkındalığı artırmak ve sürdürülebilir sistemler kurmak için yola çıktık. Üstlendiğimiz bu sorumluluk doğrultusunda yaptığımız iş ile ilgili en büyük zorlukla çalışmalarımızın ilk döneminde karşılaştık. Gerçekleştirdiğimiz paydaş ziyaretlerinde sık sık “Bizde atık olmaz.” söylemi ile karşılaşıyorduk. O dönemlerde sürdürülebilirlik ya da atık yönetimi yaygın şekilde bilinen kavramlar değildi ve bu sebeple kurumların atık oluşumuna dair bir farkındalığı maalesef yoktu. Bu kalıpları kırmak, bu alandaki küresel gelişmeleri görünür kılmak ve tedarik zinciri boyunca bu alanda farkındalık geliştirmek için kolları sıvadık ve var gücümüzle çalıştık. Bu alanda öğrendiğimiz her şeyi tüm açıklığı ile paydaşlarımıza anlattık, bu ilk dönemlerimizde gıda kurtarma çalışmalarını paydaşlarımız ile yan yana tamamladık.
Yapabileceğimiz en büyük iyilik düzenli olarak “Dünya’nın iyiliği için yapabileceğiniz başka neler var?” sorusunu kendimize sormamız olacaktır.
Atık yönetimi konusunda toplumda farkındalığı artırmak için neler yapıyorsunuz?
Sürdürülebilirlik ve atık yönetimi anlamında toplumların, kurumların ve bireylerin aksiyon alması için atılması gereken ilk adım bu alanlardaki farkındalığı artırmak; mevcut sistemleri iyileştirmemiz ve etki odaklı, sorumlu seçimler yapmamız gerekliliğinin ardındaki nedenleri görünür kılmak. Fazla olarak birçok farklı platform üzerinden uzmanlığımızı paylaşarak bu farkındalığı oluşturmak için çalışıyoruz. Katıldığımız konuşmalar ve etkinlikler aracılığıyla içinde bulunduğumuz dönemin gerçeklerini aktarıp bizi bekleyen geleceğin bir resmini çiziyor; herkes için yaşanılabilir bir Dünya yaratmak adına 7’den 70’e herkesin yapabileceği sürdürülebilir tercihleri paylaşıyoruz. Düzenlediğimiz İklim Kahramanları etkinliği ile anaokulu ve ilkokul çağındaki çocukların iklim krizi ve sürdürülebilirlik kavramları ile tanışmasını ve bu alanda daha küçük yaşlarda farkındalık geliştirmesi için örnek niteliğinde adımlar attık. Bu çalışmalarımızı ekip içinde de düzenli olarak gerçekleştiriyor, aramıza yeni katılan ekip arkadaşlarımızın da benzer bir farkındalığı paylaşmasını önemsiyoruz.
Sosyal medya hesaplarımızı bu anlamda etkin kullanmayı önemsiyoruz, hesaplarımız üzerinden paylaştığımız içerikler ile hem bireysel tüketicilerin hem de kurumların farkındalık kazanmasını amaçlıyoruz. İnternet sitemizde yer alan blog sayfamız aracılığıyla iklim krizi, sürdürülebilirlik ve girişimcilik gibi alanlardaki deneyimlerimizi ve öğrenimlerimizi paylaşıyoruz. Ürettiğimiz içeriklerin çeşitliliğini günden güne genişletmek de için de çalışmalarımızı hızla sürdürüyoruz, yakın zamanda farklı platformlarda da buluşacağız!
Bunların yanı sıra lise ve üniversitelerde öğrenciler ile bir araya gelerek yaptığımız işi ve temel misyonumuzu aktarıyor, yolculuğumuzu onlarla paylaşarak ilham olmayı amaçlıyoruz. Farklı markalar ile geliştirdiğimiz iş birlikleri doğrultusunda toplumsal farkındalığı artırmak adına çalışmalar gerçekleştiriyoruz; atık oluşumunu önlemek ve fazla ürünleri değerlendirmek için gerçekleştirdiğimiz çalışmaların yanı sıra Sürdürülebilirlik Danışmanlığı servisimiz ile kurumlara bu alanda geniş bir eğitim ve danışmanlık yelpazesi sunuyoruz. Gerçekleştirdiğimiz bu çalışmaların çıktılarını iletişime taşıyarak tedarik zinciri boyunca kurumların sürdürülebilirlik odağıyla aksiyon alması adına ilham oluyoruz.
Bireysel aksiyonlarının yanı sıra kurumların, karar alıcıların ve akademik kuruluşların sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek adına sahip oldukları sorumlulukların farkına varması gerekiyor.
Dünya’nın iyiliği için yapabileceğiniz başka neler var? Gelecek hedeflerinizden bahseder misiniz?
Sanıyorum ki en büyük iyilik düzenli olarak “Dünya’nın iyiliği için yapabileceğiniz başka neler var?” sorusunu kendimize sormamız olacaktır. Bu anlamda bireysel aksiyonlarımızın ve tercihlerimizin ne kadar etkili olduğunu fark etmemiz Dünya’nın iyiliğine odaklanmak konusunda motivasyonumuzu güçlendirecektir. Günlük hayatımızda bizler için küçük gözüken birkaç tercih değişikliği ile yalnızca kendi çevresel etkimizi azaltmakla kalmıyoruz; aynı zamanda çevremizdeki insanların bilinçlenmesine katkı sağlıyor, kolektif değişimin sağlanması adına ilham oluyoruz. Bireysel aksiyonlarının yanı sıra kurumların, karar alıcıların ve akademik kuruluşların sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek adına sahip oldukları sorumlulukların farkına varması gerekiyor. Akademik kuruluşlar gelecek nesilleri doğru bilgi ile donatmak sorumluluğunu üstlenirken karar alıcıların kurumların ihtiyaç duyduğu kaynaklara erişimini kolaylaştırmak ve fayda odaklı iş birliklerinin önünü açmak gibi çok önemli rolleri olduğunu kavramaları çok önemli. Kurumların ise fayda odaklı projeler geliştirerek içinde bulundukları sektöre liderlik etmek gibi bir misyon taşımaları Dünya’nın iyiliği için ihtiyaç duyduğumuz aksiyonlardan biri arasında yer alıyor.
Gelecek hedeflerimiz arasında ihtiyaç duyulan bu kolektif ve köklü değişiminin küresel ölçüde sağlanması yatıyor. 2023 yılı itibariyle İspanya’ya açılarak ülkemizde geliştirdiğimiz eşsiz atık yönetimi ekosistemini bu pazarda da kurmak için çalışmalarımıza başladık. Bu açılım küreselleşme yolundaki ilk adımımız. Dünya’nın iyiliği için çalışan sosyal bir girişim olarak Dünya markası haline gelme ve sistemsel dönüşüme liderlik etme vizyonu ile hareket etmeye devam edeceğiz.
