Temiz Gıda ve Sürdürülebilir Tarımı Beyhan Uzunçarşılı Anlatıyor

Şehir bahçeciliğinin ilk örneklerinden biri olan Urban Garden’ın kurucusu Beyhan Uzunçarşılı ilea doğal ve temiz gıda farkındalığını arttırmanın yollarını ve tarımda sürdürülebilirliği konuştuk.

Sürdürülebilir tarımı nasıl tanımlarsınız?

Kısaca, yaşamın devam etmesi olarak tanımlayabilirim. Her canlının hava, su ve gıdaya ihtiyacı vardır, bunlar iç içe geçmiş yaşam oluşturucularıdır. Herhangi birinin kesintiye uğraması yaşamı sonlandırır, bu yüzden sürdürmek zorundayız.

Gıda sisteminde sürdürülebilirliği ve güvenliği sağlanmanın yolları neler?

Gıdanın ana kaynağı topraktır. İster kara toprağı olsun ister deniz toprağı, çıkan ürünler canlıları besler. Yani önce toprağın sağlıklı olması gerekir. Gereksiz yere kimyasallarla öldürülmüş canlılığını yitirmiş bir materyalden zorlayarak, sağlıklı besin elde etmek ve sağlıklı nesiller yetiştirmek ne kadar sağlıklıdır sorgulamak gerekiyor. Tohum konusuna gelirsek gerçek genleri beğenmeyip kendi isteğimize göre oynanmış şekli kokusu dokusu değiştirilmiş üstelik toprağınızı da kirleten bu elemanlardan uzaklaşmak gerekiyor. Bugün dünyanın gıdasının yüzde 85’ini hala küçük üreticiler karşılıyor, yani dünyayı doyuramıyoruz… Endüstriyel tarımsız olmaz diyenler, işe sadece ticari yönden yaklaşıyor. Gıda güvenliliğini sağlamanın en temel ilkesi; “doymak için mi?” ve “beslenmek için mi?” olmalıdır.

Toprak sağlığı ve ürün verimliliğinin sağlanması için neler yapılmalı?

Toprak, kendi döngüsünü sağlayan, karmaşık yapıda canlı bir sistemdir. Ona yabancı gelen suni şeyleri absorbe edemez ve canlılığını yitirir. Basit anlatımla doğadan gelen her şey ona iyi gelir, tıpkı bizlerde olduğu gibi. Her şeyin bir kapasitesi vardır, eğer siz birim alandan 12 ay daha çok ürün almak için kimyasallar yerine ona ihtiyacı olan doğal besleyicileri kullanırsanız, tek tip ürün yerine bio çeşitliliği koruyup geleneksel tohum ve üretimi tercih ederseniz size hiçbir zaman hayır demez.

Permakültürü sık sık duymaya başladık… Bu kavramı kısaca sizden dinleyebilir miyiz?

Evet bizim geleneksel çiftçilerimizin senelerdir doğayı gözlemleyerek, deneyip yanılıp doğruyu bularak oluşturduğu üretim şeklinin bilim haline gelmiş şekli aslında. Kadim bilgilerin bir şablon üzerinde toplanması. Tarım o kadar çok faktöre göre değişir ki, hele şimdi iklim krizi yaşayan bir dünyada günlük etkenler bile üretimi etkiliyor. Her an gözlemlemek ve ona göre hareket etmek lazım. Yani tarım çok fazla kurala hitap etmiyor ama permakültür özellikle arazi planlamasında çok etkili bu da sonradan değiştiremeyeceğiniz zor işlere engel oluyor.

Sağlıklı bir yaşam için satın aldığımız ürünlerin doğruluğundan nasıl emin olabiliriz? Gıda etiketi üzerine verebileceğiniz tavsiyeler var mı?

Malesef en büyük problem güven konusu. Kanunlar ve denetimler yetersiz kaldığı sürece, üreticinin de gerçekten ne kadar önemli bir iş yaptığının bilincinde vicdan muhasebesi yapması gerekiyor. Gıdayı ve üreticisini bugüne kadar belki çok hafife aldık yalnız bırakıp değersizleştirdik çünkü o zaman boldu ve değerini anlayamadık. Fakat şimdi hem sağlık acısından hem de ulaşabilirlik acısından köşeye sıkıştık. Benim verebileceğim tavsiye yerelde tarımı çoğaltmak, üreticisini taleplerimizle desteklemek. Etiket konusuna gelirsek çok küçük yazılmış, okumakta bir hayli zorlandığınız etiketli ürünleri ve de yapabilirseniz mümkün olduğu kadar paketlenmiş ürün kullanmamanız olacaktır.

“Gereksiz yere kimyasallarla öldürülmüş canlılığını yitirmiş bir materyalden sağlıklı besin elde etmek ve sağlıklı nesiller yetiştirmek ne kadar sağlıklıdır sorgulamak gerekiyor.”

Siz mutfağınızdaki ürünleri nereden tedarik ediyorsunuz?

Ben tabii ki bu konuda şanslı olan bir şehirliyim. Taze sebze ve meyvemi kendi bahçemden tüketiyorum. Mevsim dışı hiçbir ürünü kullanmıyorum. Mevsiminde yaptığım veya dondurduğum ürünleri kışın kullanıyorum yani biraz emekle, güvenilir gıda tüketiyorum. Kuru gıda ürünlerini, yumurta ve sütümü mümkün olduğu kadar güvendiğim üreticilerden tedarik ediyorum ama arada da kendime mükafat veriyorum.

Biz tüketiciler yerel üreticileri nasıl destekleyebiliriz, vereceğiniz tavsiyeler neler?

Öncelikle ben ‘tüketiciler’ kelimesini çok itici buluyorum. Gıdaya ihtiyacımız olduğu için ihtiyaç sahipleri demek daha doğru geliyor. Seminerlerim de şehirli insanlara paranızla aç kalacaksınız dediğimde, yapmayın Beyhan Hanım derlerdi. Pandemi oldu kimse evden çıkamadı getir götüre muhtaç kalındı, seçiciliğimiz bile elimizde olamadı. Onun için para her şey demek değil. Büyük bir metropolde yaşıyoruz ve hep dışa bağımlıyız. Etrafınıza bir bakın veya araştırın hala yerelde üretim yapan birileri varsa onlara dört elle sarıp üretimine devam etmesini sağlayın eğer boş alanlarınız varsa belediyelerden destek alıp ekin biçin. Tehlikede olan üretim alanlarını korumaya çalışın yani başıboş yalnız bırakmayın. Gıdanın ne modası ne de şakası olmaz, tercihlerinizi naçizane ona göre yapın ve şunu unutmayın ki çiftçi biterse bizler de biteriz…

Beyhan Uzunçarşılı kimdir?

Beyhan Uzunçarşılı, bahçe ziraatı okuduktan sonra İstanbul’da tarım yapacak alanların kısıtlı olmasından dolayı bir müddet peyzaj çalışmaları yapmış 2010 yılında şehir tarımına dikkat çekmek, doğal ve temiz gıda farkındalığını arttırmak, kentlinin toprakla bağını yeniden canlandırmak, kent tarım alanları ve üreticilerini korumak üzere URBAN GARDEN’ı kurmuştur. Sarıyer Gümüşdere’de faaliyet gösteren bahçe bugüne kadar birçok eğitim ve farkındalık çalışmaları yürütmüş ve yürütmeye devam etmektedir. Kelebek Etkisi Derneği, Sürdürülebilir Yaşam Film Festivali Platformu, Buğday Derneği, İstanbul Kent Konseyi, Tarım Gıda ve Su ürünleri üyesidir.