preloader

Bir Sanat Eserinin Piyasa Değerini Ne Belirler?

23.11.2020
Bir Sanat Eserinin Piyasa Değerini Ne Belirler?

Yazı Boyutu:

Son yıllarda dünyanın dört bir yanından rekor fiyatlara satılan sanat eserlerinin haberleri geliyor. Peki, bir sanat eserinin değerini ne belirliyor? Sanatçının eğitiminden eserin dönemine…Bir sanat eserinin fiyatını belirleyen tüm unsurları inceledik.

Günümüzde ciddi bir endüstri haline gelen sanat piyasası, yaklaşık 67 milyar dolarlık bir değer oluşturmaktadır. Bu şartlarda “Aktif piyasanın içerisinde bir sanat eserinin değeri nasıl belirlenir?” sorusu sanat severlerin en çok merak ettiği konu haline geliyor.

Uluslararası ölçekte arz-talep yaratmak nasıl olur?

İlk olarak sanatçının kimliği yani hangi okuldan mezun olduğu önemlidir. Bazı okulların keşif için daha önemli olduğu muhakkak. Örneğin Londra Kraliyet Akademisi’nin yaz sergileri, keşfetmek için oldukça önemlidir. Goldsmiths Üniversitesi de keza öyledir. Amerika’da ve diğer Avrupa ülkelerinde de belli okullar adeta ilk keşiflerin yapıldığı yerlerdir. Türkiye’de Mimar Sinan Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Yeditepe Üniversitesi gibi sayabileceğimiz okullar keşif alanı olarak işlev görür. Burada yer alan hocalar, hocaların iletişimde olduğu galericiler ve koleksiyonerler bu keşif alanlarının ana oyuncularıdır.

Bir Sanat Eserinin Piyasa Değerini Ne Belirler?

Örneğin Londra’da Charles Saatchi isimli iş adamı 90’lı yıllarda Londra Kraliyet Akademisi ve Goldsmiths Üniversitesi yıl sonu mezuniyet sergilerinden keşfettiği bir grup öğrenci ile bir döneme damgasını vurdu. Young British Artist rüzgarı bu şekilde dünyayı kasıp kavurdu. Damien Hirst, Tracey Emin, Sarah Lucas gibi önemli isimler böylelikle dünya dolanımına girdi.

Buradan anlaşılacağı üzere arz-talebi yaratan en önemli şey keşfedilen ismin hangi galerici ya da koleksiyoner tarafından arenaya çıkartıldığıdır. Young British Artist’ler içinden Damien Hirst, Jenny Saville 5-10 bin dolar bandında iken Gagosian Galeri temsil etmeye başladığında 100 bin dolar bandından alıcı buldu ve bugün geldikleri durum ise milyon bandında fiyatlar.

{773125}

Galeriler sanatçının kariyerini nasıl konumlandırır?

Galerilerin sanatçının kariyerlerini nasıl kurumsallaştırdığı/konumlandırdığı ise diğer önemli konu. Yani sanatçının tanınırlığı/popülerliği, yapmış olduğu sergiler, hakkında yazılmış makaleler, adına yapılmış kitaplar, girmiş olduğu müzeler ve koleksiyonlar, katıldığı fuarlar ve müzayedede bulduğu fiyatlar… Tüm bunlar sanatçının değerini belirlemede etkin rol oynayan zincirler.

Mevcut pazarda insanlar daha çok hangi eserlerle ilgileniyor?

Mevcut pazarda, insanlar yeni ve trend olan şeylerle ilgilenmekte. Önemli bir koleksiyoneri takip eden çok isim vardır ya da yıldız bir oyuncunun bir eseri alması ilgiyi artırır. Örneğin Cem Yılmaz’ın sanat tutkusuyla birlikte Instagramda yayınladığı sanatçılar da birer star ya da tanınır oldular. Kimse Basquiat ismini bilmezken Cem Yılmaz sayesinde herkes Basquiat hayranı oldu, Çağatay Odabaş ise Türkiye’de star/moda/popüler sanatçı olarak konumlandı. Fiyatlar da satışlara paralel olarak yükselişe geçti. Bunun gibi yıldız kaleci Volkan Demirel de, spor camiasında sanat öncüsü olarak lider bir duruma geçti.

Bir Sanat Eserinin Piyasa Değerini Ne Belirler?

Eserlerin değerleri neye göre değişiklik gösterir?

Bir sanatçı halihazırda tüm bu zincirleri doğru kurduysa, kendi içinde fiyat skalası, üretim tekniği, stili, malzeme kalitesi, dönemi, eserin boyutu, hatta konusu ve durumu/kondisyonu gibi özellikleriyle değişiklik göstermektedir. Kurumsallaşmış isim dediğimiz grup ki bunlar sanat tarihine girmiş isimlerdir. Söz konusu isimler için (ki bazıları hayatta değiller) ek kriterler vardır. Örneğin; Ömer Uluç’un 80’li yılları daha pahalıdır, Burhan Doğançay’ın 80’lerde yaptığı Kurdela Serisi az olduğu için daha yüksek fiyatlara alıcı bulur.

Restorasyon görmüş bir çalışmanın değerinin düşmesi yüksek ihtimaldir. Özellikle çağdaş sanatta büyük boyutlu işler çok daha tercih edilir ve fiyatları yüksektir. Tuval işlerin fiyatları (bazı istisnai durumlar dışında) her zaman kağıt işlere göre daha yüksektir. Eserin sertifikalı olması orjinallik ve değer belgesidir/göstergesidir ve rakamsal önemli bir araçtır. Provenance/eserin önceki sahibi eserin kalitesini ve fiyatını belirlemede etkili bir diğer mevzudur.

{773219}

Kısacası günün sonunda tüm bu kriterleri hakkıyla yerine getiren çoğu eser yatırım değeri olan bir meta durumuna geçer. Bazı isimler her zaman likitide olarak görülür ve bu da yüksek talebi doğurur. Arz kıtlığı da (yaşamayan sanatçı için özellikle) sanat eserlerinin fiyatlarını yukarıya çeken/yukarıda tutan en önemli mevzudur.

Sevil Dolmacı
Sevil Dolmacı Tüm Yazıları