Çam Ağacı Süsleme Geleneği Nereden Geliyor?

Mekanların köşelerini süsleyen çam ağacı geleneğinin nereden geldiğini biliyor musunuz? Yılbaşı ağacının tarihini öğrenin ve ağaç süsleme fikirlerinden ilham alın.

Bir yılı daha devirirken, kimimiz heyecanlı ve umutlu, kimimiz bir senenin daha nasıl bittiğine şaşkın, kimimiz sabırsız ve telaşlıyız. Yeni yılı nasıl karşılarsak karşılayalım, Aralık geldiğinde ortaya çıkan birbirinden süslü çam ağaçları ve ışıklar hepimizin içini sımsıcak yapıyor. Peki büyük küçük herkesi heyecanlandıran çam ağacı kurma ve süsleme seremonisi nereden geliyor, bir tahmininiz var mı? Özellikle X ve Y jenerasyonunun birçoğu süslü çam ağaçlarını ilk defa Noel zamanı çıkan Hollywood filmlerinde görmüş ve bu nedenle bu geleneği Hristiyanlıkla bağdaştırmışsa da ağaç süsleme geleneği çok daha eskiye ve hatta Türk toplumlarına dayandığı; araştırmalar arasında yer almaktadır.

Eski Türk Toplumlarında Ağaç Süsleme Geleneği

En eski devirlerden günümüze dek Türk toplulukları arasında görülen yaygın inançlardan birisi de ağacın ya da belli ağaç türlerinin kutsal kabul edilmesidir. Türk insanı ağacın yaşam döngüsü ile kendi hayatının doğal seyri arasında bir benzerlik olduğunu keşfetmiş ve bir ağacın mevsimden mevsime kendini yenilemesinden ötürü, bazı ağaçları hayatın ve sonsuzluğun timsali olarak görmüştür. Türk toplumları ağaçların; kendilerini ve ölülerini koruyacağına, bütünlüklerini sağlayacağına, isteklerinin yerine gelmesi için aracı olacağına ve bunun gibi pek çok inanca sahip olarak yaşamıştır. Hala daha günümüzde örnekleri görülen; ağaca çaput, adak bezi bağlama geleneği ise ilk olarak Tuva Türklerinde görülmüştür.

Hayat Ağacı

“Hayat Ağacı” kültü, bütün dünya kültürlerinde olduğu gibi Türk kültüründe de en yaygın inançlardan biridir. “Hayat Ağacı” tektir, yalnız ağaçtır ve evrenin bel kemiğidir. Hunlar arasında bazı boylar kayın ağacından türediklerine inanmaktaydılar. “Hayat Ağacı” kavramı Sümerlerde de bulunmaktaydı. Akçam ağacının kış mevsiminde dahi yapraklarını dökmemesi ve sürekli yeşil kalması sebebiyle Türkler de bu ağacı hayat ağacı olarak adlandırmıştır.

Nardugan ve Akçam

Nardugan kelimesi etimolojik olarak Moğol dilinde Nar (Güneş) ve Türkçe Tugan (Doğan) kelimelerinin birleşiminden oluşmuş bir kelimedir. Türk mitolojisine göre sözde gün ile gece sürekli münakaşa halindedir. En uzun gece olan 21 Aralık tarihinden sonra, güneşin daha çok görünmeye başladığı, gündüzlerin uzadığı ve bu bağlamda gündüzün geceyi bu savaşta yendiği düşünülmektedir. Bu nedenle 22 Aralık’ta bu olayı, yeni yılın ilk günü olarak kabul edip, “Yeniden doğuş bayramı” adı altında kutlamışlardır. Nardugan Bayramı’nda Türkistan’dan başka yerde yetişmeyen akçam ağacını eve getirip, akçamın altında oturanlara ise o sene Tanrı’nın güzel bir yaşam vereceğine inanmışlardır. Ağaç altına Tanrı’ya hediyeler koyup dallarına da Tanrı’dan diledikleri şeyleri sembolize etsin diye bez veya kurdele asmışlardır.

Diğer Toplumlarda Kutsal Ağaç Kavramı

Ağaçları kutsal sayan ve onları süslerle bezeyen sadece Türk toplumları değildi. Ağaçların ruhani törenlerde önemli bir sembol olarak yer alması adeti çok eskilere, Hıristiyanlık öncesi zamanlara, hatta putlara ve doğaya tapınıldığı zamanlardaki Mısır ve Çin uygarlıklarına kadar uzanmaktadır. Eski Mısırlılar, kışın yeşil hurma dallarını evlerini getirerek yaptıkları merasimde bunları hayatın ölüme karşı kazandığı zaferin sembolü olarak kabul ederlerdi. Romalılar Satürnalya Bayramında (Tarım Tanrısı Satürn’e adanmış bir Antik Roma bayramıdır.) merasimin bir kısmını mutlaka yeşil bir dala adarlardı. Eski İskandinavyalıların ataları ise Göknar ağacına özel bir önem vermiştir. Benzer şekilde Kuzey Avrupa ülkelerinde de yine Hıristiyanlıktan çok daha önceki zamanlarda ağaçlar ruhani bakımdan kutsal kabul ediliyorlardı.

Geleneğin Avrupa ve Amerika’ya Yayılışı

Tarihi kaynaklara bakıldığında, Noel Yortusunda kullanılan Noel ağacı ilk defa 1521 veya 1605’de Almanya’da ortaya çıkmıştır. Almanlar ilk olarak Ren Nehri kıyılarında Cennet Ağacını temsil eden köknar ağacını ışıklar, meyveler ve parlak süslerle donatmışlardır. Geleneğin Fransız İhtilali’nden sonra Amerika’ya ulaştığı belirtilmektedir. 1800’lerin başında İskandinav ülkelerinde yayıldıktan sonra, 1840 tarihinde İngiltere ve Fransa’da da çam süsleme geleneği başlatılmıştır.

Çam ağacındaki aydınlatmaların ve mumların ölümsüzlüğü temsil ettiği, kötü ruhları ve canavarları kovduğuna inanılır. Ayrıca Noel Ağacı’na ışıkların haricinde çeşitli kurumuş meyve kabukları, küçük oyuncaklar, geyik figürleri ve yıldıza benzer şekilde nesneler de asılmaktadır. Noel Ağacı inanışa göre hayattır ve yaşamın sembolüdür. Üzerindeki meyveler de yaşamın bize sunmuş olduğu sonsuz ve çeşitli hediyeleri sembolize eder.

Çam Ağacı Süslemenin Püf Noktaları

Hem eski medeniyetlerde hem eski Türk toplumlarında ağacın kutsallığı, ağaca yüklenen anlam ve ağaç süslemenin niyeti ortak. Yüzyıllardır süren bir adet belli ki insana iyi geliyor. Siz de yeni yılda ister çam ağacı ister evinizdeki bir bitkiyi süsleyerek yeni yıl ruhunu daha derinden hissedebilirsiniz. Hazır çam ağacı süslerini elbette tercih edebilirsiniz ama biraz daha yaratıcılığınızı konuşturarak, ağaç süsleme işini daha eğlenceli bir hale getirebilirsiniz. İsterseniz dopdolu rengarenk bir ağaç, isterseniz minimal ve sade bir ağaç yapmak niyetinde olun, bu fikirleri çok seveceksiniz. Ağacınızı süslerken hem alışılmışın dışında olmak hem de sürdürülebilir olması için hazır süsler yerine kendiniz evdeki malzemeleri değerlendirebilirsiniz.

• Fotoğraflarınızı polaroid formatta çıkarıp minik mandallarla ağacınızı süsleyebilirsiniz. Buna ek olarak, size ilham verecek motivasyon cümlelerini kartlara basıp ağacınıza ekleme yapabilirsiniz. 2024’e girerken yeni yıl için pozitif hayaller kurmak hepimize iyi gelecektir.
• Kullanmadığınız gazete, dergi ve kağıtları, hatta kumaşları şeritler halinde kesip ağacınıza bağlayabilirsiniz. Origami yapmayı biliyorsanız bu hünerinizi gösterip ağaç süsü haline getirebilirsiniz.
• Kurutulmuş meyve süslerini ağacınıza asarak sıra dışı ve doğal bir görünüm elde edebilirsiniz.
• Hazır yuvarlak süsler yerine pinpon topları alarak, onları istediğiniz renklerde boyayabilir, üzerine desenler çizerek ağacınızı benzersiz hale getirebilirsiniz.
• Yılbaşı temasının 2 ana rengi varsa o da yeşil ve kırmızıdır. Ağacınıza sadece kırmızı kurdeleler bağlayarak bile çok şık ve minimal bir görüntü sağlayabilirsiniz.
• En son dokunuşta mutlaka ağacınızı ışıklandırmalısınız. Akşam karanlığı çöktüğünde uzun Aralık gecelerinde içinizi ısıtacak bu ışıklandırma olmazsa olmazlardandır. Bir de ağacın altına sevdiklerinizle birbirilerinize aldığımız hediyeleri koymak bu aktivitenin en heyecanlı kısımlarındandır.

Şimdiden herkese mutlu ve hayallerinden bile güzel sürprizlerle dolu şahane bir 2024 dileriz.