preloader

Modanın Tarihsel Evrimi: Alçaktan Uçan Tavırlarıyla 1990’lar

Modanın Tarihsel Evrimi: Alçaktan Uçan Tavırlarıyla 1990’lar

Yazı Boyutu:

Sürekli bir gelişme, değişme ve başa dönme döngüsünde olan modanın referans aldığı dönemlere yakından bakış. On dördüncü durağımız, modanın grunge’dan minimalizme kendini rahata kavuşturduğu 1990’lar.

Moda, halihazırda popüler giyim stillerini işaret eder. Her zaman gelişir ve değişir ve başa döner. Modadaki her stil ve trend mutlak bir zamandan veya dönemden geri çağırılır. O yüzdendir ki bu evrimin tarihi hakkında fikir sahibi olmak bir hayli önemli ve kıymetlidir.

Bir insan hakkında fikir edinirken onun stilini de öğrenirsiniz. İnsanlık tarihini okurken de modanın tarihine göz atmak kaçınılmazdır.

Bu yazı serisinde modanın referans olarak kullandığı dönemlere yakından bakacağız. Keyifli okumalar…

1980’ler -vatkalı omuzları, pofuduk ceketleri, devasa saçları ve tasarımcı kıyafetlerine olan takıntısı ile- tamamen hacimle alakalıyken 1990’lar daha alçaktan uçmayı tercih etti ve 20’nci yüzyılı kapatırken, moda da olabilecek en rahat seviyesine ulaştı. Hem kadınlar hem erkekler on yılın ilk yarılarında düşük, büyük beden kıyafetler ve jean ile grunge modasını benimserken ikinci yarılarına doğru minimalizmi bir görgü kuralı haline getirdi.

20’nci yüzyılın son on yılında, moda giyinmenin daha rahat hallerine ve minimalizme doğru evrilmeye devam etti. Daha resmi kıyafetlerin kendilerine ait zamanları olsa da, 20’nci yüzyıl çoğunlukla kendini ileriye taşıyan devasa dalgalarla dönüştü ve 80’ler sona ererken bu yaklaşım ana akım haline geldi. On yılın sonunda ise kıyafete olan bu yaklaşım kalıcılaştı.

Süper Modellerin Çağı

Modanın Tarihsel Evrimi: Alçaktan Uçan Tavırlarıyla 1990’lar

Peter Lindbergh, Vogue 1990
Naomi Campbell, Linda Evangelista, Tatjana Patitz, Christy Turlington, Cindy Crawford

90’lar aynı zamanda ünlü süper modellerin de ortaya çıktığı bir dönem oldu. Cindy Crawford , Christy Turlington, Linda Evangelista, Naomi Campbell ve Tatjana Patitz’in moda ve güzellik üzerindeki etkisi günümüzde hâlâ hissediliyor, hepsi “Orijinal Süper Modeller” olarak kabul ediliyor.

1990’lar, Ocak sayısının kapağına Peter Lindbergh kadrajından Naomi Campbell, Linda Evangelista, Tatiana Patitz, Christy Turlington ve Cindy Crawford’u taşıyan Vogue’un adeta neferi olduğu süper model fenomeni ile başladı. Ve bu isimler Versace’nin 1991 Sonbahar/Kış defilesinde kol kola yürüdüklerinde, kıyafetlerden çok daha ünlülerdi.

Bir kişinin süper model olması için onun aynı anda dünya üzerindeki tüm kapaklarda olması gerekiyor” diyor dergilerin, defilelerin ve reklamların kurallarının ihtişamlı kadınlar tarafından konduğu çağda tek seferde 12 milyon dolar kazanan Claudia Schiffer.

Süpermodel kavramı literatüre 1940’larda girse de 1990’ların başına kadar popüler olmadı. Oysa 1930’lardan 1950’lere kadar Vogue dergisinin kapağına 200’den fazla kez -ki bu olağanüstü bir rakam- çıkan Lisa Fonssagrives, ilk süpermodel olarak kabul edilir.

Her modellik çağı doğasını, temsil etmeyi tercih ettiği tip üzerinden ortaya koyar. Lisa Fonssagrives’in başarılı olduğu II. Dünya Savaşı sonrası dönem, Haute Couture’un altın çağı idi. Günün imza stili Christian Dior’un yeni görünümüydü ve son derece feminen güzelliğin geri dönüşü yaşanıyordu. Lisa Fonssagrive, ‘yeni ideal feminen hünerler’in mükemmel bir portresiydi.

Süpermodellik 80’lerin sonunda son halini aldığında ise, kendini bir sırça fanusun içinde buldu; kozmetik markalarının eli sürekli yükselten reklam anlaşmaları, kırmızı halı ve magazin görünümleri, kitap haline getirilen hikayeleri ile ışığı hiç sönmeyen bir disko topu. Ta ki, tasarımcılar onu giyen model yerine, yeniden, kıyafetleri gösterinin yıldızı yapmaya karar verene kadar.

1990’ları Tanımlayan Stiller

Modanın Tarihsel Evrimi: Alçaktan Uçan Tavırlarıyla 1990’lar

On yıl, 1980’lerin yüksek moda ve gerçeküstü stillerinin popülerliği ile başlamışken moda, sokaktan gelen daha az ihtişamlı ve çok daha fazla rahat kıyafetlerin çığlığına kayıtsız kalmadı.

Seksenlerin spor giyim görünümleri bisikletçi şortları, taytlar, Keds ve oversize sweatshirt’ler ile devam etti. On yılın ilk zamanları, mini etek, geniş paça ve Punk stilleri gibi 1960’ların ve 1970’lerin geri dönüşünü yaşadı.

Vintage giyime olan derin arzu, ikinci el kıyafetlerin satıldığı mağazaların yaygınlaşmasına ve grunge modası için kaynak sağlamasına olanak tanıdı. 1980’lerin sonunda Seattle’dan doğup gündelik yaşama büyük, hırpalanmış jean’ler, ekose gömlekler ve Doc Martens botlar olarak sızan grunge, 1993’te Marc Jacobs’ın Perry Ellis koleksiyonu ile podyuma taşındı. Bu defile, koleksiyona gelen vahşi eleştiriler nedeniyle işini kaybeden Jacobs -ve şüphesiz moda- için bir dönüm noktasıydı.

1992’de Nirvana, Pearl Jam ve Soundgarden gibi grunge gruplarının popülarite kazanmasıyla ana akım modaya girdi. On yılın en çok tercih edilen görünümlerinden biri olan grunge, aynı zamanda modaya keskin ve tavır dolu bir makyaj kazandırdı.

Modanın Tarihsel Evrimi: Alçaktan Uçan Tavırlarıyla 1990’lar
Kate Moss arşivinden, 1995

Süper modellerin erken dönem popülerliğinden bir kaçış olarak grunge, Kate Moss’ta vücut bulan, yeni tip bir modelliğin de doğuşunu hazırladı. Moss, bağımlılar ile özdeşleşen sıskalığın ve çukurlaşmış gözlerin çekici hale gelmesi ile idole dönüştü. Grunge görünüm süper modellerin ihtişamı ile bir arada çalışmazken Moss’un -evsizmiş gibi- zayıflığı ve alçakgönüllülüğü onu 90’ların başında -sağlamlığı yıllarca sürecek- tahtına oturttu.

Modanın Tarihsel Evrimi: Alçaktan Uçan Tavırlarıyla 1990’lar

90’ların ortalarında stiller yeniden feminenleşmeye başladı. Minimalist görünüm, vücudun üzerinden gezinen kesimi ve spagetti askıları ile slip elbiselerde karşılığını buldu. İpek yorumları resmi etkinliklerin olmazsa olmazı iken üzerine beyaz bir tişört giyilerek günlük hayata adapte edildi.

Clueless gibi filmlerin 1990’ların ortası modasındaki belirleyiciliği, seksi okul kızı tiplemesi üzerinden oldu. İkonik filmin ilk gösteriminin ardından uyumlu etek-ceket formunda tamamen-ekose trendinin kalıcı olmasına kesin gözüyle bakılmıştı; öyle de oldu.

Görünüm, şüphesiz, aralarında Vivienne Westwood gibi yüksek moda tasarımcılarının çizgilerinden doğdu ve on yılın ortalarında Britney Spears’ın …Baby One More Time klibi ile zirve noktasına ulaştı; küçük trikolar, bez bebek tişörtleri ve diz hizasında çoraplar bu stili benimseyen genç kadınlar tarafından birer üniformaya dönüştü.

Ekran karşısındaki stilleri ile kendilerine hayran bırakan diğer kadınlarsa Friends’ten Rachel (Jennifer Aniston) ile Sex and the City’den Carrie (Sarah Jessica Parker) idi.

On yıl ilerledikçe rahat stiller her halleri ile yerleşikleşti. Kargo pantolonlar ve GAP sweatshirt’ler gibi işlevsel stiller gündelik giyimde popülerleşti. Bu süreç, Helmut Lang gibi tasarımcıların yorumları ile parkalar, dövüş pantolonları ve dış mekan maceralarında giyilen diğer parçalar gibi stillerin yüksek modaya girmesi ile paralel ilerledi. Bununla birlikte logolu kıyafetler de yeni bir yorum kazandı; marka-yoğun kullanımında mükemmelleşen isim ise Tommy Hilfiger oldu.

Spor sutyenleri, kapüşonlular, şortlar, tek parça streç giysi ve kot pantolonla üst olarak giyilen bodysuit’ler, Champion sweatshirt oldukça popülerdi. 1990’ların sonlarına kadar günlük giyim, rahat ve modaya uygun gündelik giyim olarak giyilmeye devam etti.

1997’den itibaren birçok İngiliz ve Amerikalı tasarımcı, 1970’lerin ortaları ve sonlarının disko modasından ipuçları almaya başladı. Özellikle yaygın olan siyah veya koyu kırmızı pileli pantolonlar, hayvan desenli giysiler, boyundan bağlamalı üstler, metalik giysiler, maksi paltolar ve maksi etekler tekrar popülerleşti.

Yeni yüzyıl için geri sayarken kadınlar, ilhamını 1970’lerden çağırdıkları bohem stille haşır neşir olmaya başladı. İşlemeler, karma kumaşlar ve Doğu etkisi ile bohem görünüm, hemen her pazar seviyesinde, kadın giyime nüfuz etmeye başladı.

Etnik işlemeleri ile Dries Van Noten, iddialı renkleri ile Matthew Williamson ve farklı kumaşları bir arada kullanma yeteneği ile Marni ile Fendi, 90’ları kapatırken yıldızı parlayan markalara dönüştü. Bir çağ kapanırken etekler daha kısa boyda ve pantolonlar daha düşük bellerde gardıroplara girmeye hazırlanıyordu.

Hem dönemlere imza atan moda akımları hem de moda dünyasına dair en yeni gelişmeleri takip etmek için tıklayın.

1990’ların Erkek Modası

Tıpkı kadın giyiminde olduğu gibi, 1990’lar erkek giyimi de kendine her zamankinden daha ve daha rahat bir düstur belirledi. Grunge, hip-hop ve Britpop gibi genre’larla el ele giden stiller, on yıl boyunca erkek modasının hakim dalgası oldu.

On yılın başlarında Nirvana ve Pearl Jam gibi grunge grupları terziliğin ilham perileriydi. Görünüm oldukça basitti; çoğu zaman tişörtün üzerine giyilen oversize ekoseli gömlek ve jean. Bere, grup tişörtleri, örgü hırkalar ve Converse ayakkabılar stili tamamlayan diğer ögelerdi. Görünümler ziyadesiyle dağınıktı ve çoğunlukla ikinci el mağazalarından alınan parçalardan hayata gelirdi. Modanın yakınından dahi geçmeme arzusu ile doğmuş olsa da, grunge stilin ana akım olmaktan başka kaçışı yoktu. Erkekler bu dönemde ayrıca, asitle yıkanmış kot pantolonlar, altında boğazlı desenli yün kazaklar, siyah Schott Perfecto deri ceketler, koyun derisi kabanlar, fitilli spor kabanlar, gri eşofmanlar ve parmaksız eldivenler giydi.

90’ların ortasından itibaren grunge popülerliğini yitirmeye başlasa da rahatlık baki kaldı. Bu dönemde başka bir genre, hip-hop, modanın radarına yakalandı. MC Hammer, Tupac, NWA ve Public Enemy gibi ünlü hip-hip sanatçılarının 1990’ların modası üzerinde büyük etkisi oldu. Beyzbol şapkaları ve ceketleri, basketbol şortları, tulumlar ve kapüşonlular gibi spor giyim parçaları popüler stil öznelerine dönüştü.

Modayı 90’lar boyunca etkisi altına alan bir diğer alt kültür, Britpop hareketi oldu. 1960’ların Mod stilinin uyanışı demek de olan bu kanalda haki pantolonlar, lacivert blazer’lar ve Oxford gömlekler başrolü üstlendi. Öyle ki on yılın sonlarına doğru haki pantolon, erkekler için jean kadar iyi bir alternatif olarak öne çıktı. Dawson’s Creek dizisinde bol yorumu ile ekrana taşınan model, kimi hallerinde sade rahatlığın yeni favorisiydi.

Görseller: MidJourney, IMDb, Instagram

Zeynep Özar Berksü
Zeynep Özar Berksü Tüm Yazıları