Dünden Bugüne Venedik Bienali Türkiye Pavyonu

23 Nisan – 27 Kasım 2022 tarihleri arasında düzenlenecek Venedik Bienali’nin Türkiye Pavyonu’nda bu sene Türk çağdaş ve kavramsal sanatının öncüsü Füsun Onur’un yeni yerleştirmesi “Evvel zaman içinde…” yer alacak. Peki Türkiye ilk kez ne zaman Venedik Bienali’nde katıldı? Bugüne kadar hangi Türk sanatçılar ve eserleri Venedik Bienali’nde yer aldı? Gelin birlikte inceleyelim…

Dünyanın en prestijli sanat etkinliklerinden Venedik Bienali, bu yıl 23 Nisan – 27 Kasım 2022 tarihleri arasında düzenleniyor. İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) koordinasyonunu yürüttüğü Türkiye Pavyonu’nda bu sene Bige Örer’in küratörlüğünde Türk çağdaş ve kavramsal sanatının öncüsü Füsun Onur‘un yeni yerleştirmesi “Evvel zaman içinde…” yer alacak.

Peki Türkiye ilk kez ne zaman Venedik Bienali’nde katıldı? Bugüne kadar hangi Türk sanatçılar ve eserleri Venedik Bienali’nde yer aldı? Gelin birlikte inceleyelim…

Türkiye’nin Venedik Bienali’ne Katılmasındaki Öncü İsim: Beral Madra

Uluslararası bir sanat sergisi olan Venedik Bienali, iki yılda bir İtalya’nın Venedik kentinde yüz yılı aşkın bir süredir düzenlenmektedir. “Sanat dünyasının olimpiyatları” olarak tanımlanan ve çağdaş sanatçılar için oldukça prestijli bir etkinlik olan bienale Türkiye ise Beral Madra‘nın kişisel çabalarıyla ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla ilk kez 1991 yılında katıldı.

Beral Madra Venedik Bienali’ne Türkiye’nin katılmasına öncü olmanın yanı sıra, 1991 – 2001 yılları arasında düzenlenen tüm sergilerin küratörlüğünü ve komiserliğini de yaptı. Bu sergilerde Kemal Önsoy, Mithat Şen, Serhat Kiraz, Erdağ Aksel, Adem Yılmaz, Murat Morova, Ahmet Öktem gibi isimler yer aldı.

Türkiye Pavyonu’nda Yer Alan Sanatçılar ve Eserleri

2003 yılında Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın desteğiyle kiralanan geçici bir sergi alanı ile Türkiye Pavyonu hayata geçirildi. Küratörlüğünü ve siparişini yine Beral Madra’nın üstlendiği ilk Türkiye Pavyonu, Gül Ilgaz, Ergin Çavuşoğlu, Neriman Polat, Nazif Topçuoğlu ve Nuri Bilge Ceylan’ın katılımıyla “In Limbo” isimli bir sergi düzenledi.

Hüseyin Çağlayan’ın “Absent Presence” adlı çalışması

2005 yılında, 51. Uluslararası Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü tekrar Beral Madra üstlenirken, koordinatörlüğünü ise Murat Pilevneli yaptı. Bienal kapsamında Tilda Swinton’ın rol aldığı Hüseyin Çağlayan’ın “Absent Presence” adlı video çalışması Palazzo Levi’de sergilendi.

Hüseyin Bahri Alptekin’in “Don’t Complain” adlı çalışması

Türkiye Pavyonu, 2007 yılından itibaren İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından düzenlenmeye başladı. 2007 yılında 52. Uluslararası Venedik Bienali için Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü yapan Vasıf Kortun’un Hüseyin Bahri Alptekin‘i pavyon için bir proje gerçekleştirmeye davet etmesi üzerine Alptekin, “Don’t Complain” adlı yarı kemerli formda bir dizi spesifik tek hücreli mekândan oluşan bir yerleştirme tasarladı.

2009 yılında, 53. Venedik Bienali Türkiye Pavyonu için danışma kurulu, küratörlüğünü Başak Şenova‘nın yaptığı “Lapses/*” isimli projeyi seçti. “Lapses/*” Ahmet Öğüt‘ün “Exploded City” ve Banu Cennetoğlu‘nun “KATALOG 2009” isimli eserlerinden oluşmaktaydı.

2011 yılında ise Ayşe Erkmen, “Plan B” adlı çalışmasıyla Türkiye’yi temsil etti. Bu seneki pavyonun küratörlüğünü Fulya Erdemci, Danae Mossman’ın küratöryel işbirlikçiliği ile beraber yaptı. 2013 yılına gelindiğinde Türkiye Pavyonu’nun küratörlüğünü Emre Baykal üstlendi ve Ali Kazma “Resistance” adlı eseriyle bienale katıldı.

14. Uluslararası Venedik Bienali Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu’ndan “Places of Memory” projesi

2014 yılında 14. Uluslararası Venedik Bienali Mimarlık Sergisi Türkiye Pavyonu, küratör Murat Tabanlıoğlu, proje koordinatörü Pelin Derviş ve katılımcılar Ali Taptık, Alper Derinboğaz, Candaş Şişman, Metehan Özcan ve Serkan Taycan’la beraber hazırladığı “Places of Memory” projesini sundu. Bu sene Türkiye için dönüm noktası niteliğindeydi çünkü Türkiye Pavyonu’nun, İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın girişimi ve 21 destekçinin katkılarıyla 2014 yılında Venedik Bienali’nde uzun soluklu bir mekâna kavuştu. Öyle ki, Eski Venedik Tersanesi Arsenale’deki Sale d’armi binası olan bu mekân 2034 yılına kadar Türkiye Pavyonu’na ev sahipliği yapacak.

2015 yılında, küratörlüğünü Defne Ayas’ın yaptığı, günümüzün önemli kavramsal sanatçılarından Sarkis’in projesi “Respiro” Türkiye Pavyonu’nda sunuldu. 2016 yılında 15. Uluslararası Mimarlık Sergisi’ndeki Türkiye Pavyonu’nda ise “Darzanà” projesi yer aldı. 2017 yılında, sanatçı Cevdet Erek‘in “ÇIN” adlı projesi sunuldu. Türkiye Pavyonu, 16. Uluslararası Mimarlık Sergisi’nde Kerem Piker küratörlüğünde Vardiya / The Shift‘i sundu. The Shift, İKSV’nin düzenlediği açık çağrıya yanıt olarak gelen proje başvuruları arasından seçildi. 2019 yılında gerçekleştirilen 58. Uluslararası Venedik Bienali Türkiye Pavyonu’nda ise küratörlüğünü Zeynep Öz’ün yaptığı, etkili sanatçı İnci Eviner‘in yeni bir yerleştirmesi sunuldu.

“Ölçü Olarak Mimarlık” projesi

Venedik Bienali’nin 2021‘de düzenlenmesi planlanan 17. Uluslararası Mimarlık Sergisi için yapılan açık çağrı başvurularının değerlendirilmesi sonucunda, seçici kurul, küratörlüğünü mimar Neyran Turan’ın yaptığı “Ölçü Olarak Mimarlık” projesine yer verilmesine karar verdi. İklim değişikliği ve mimarlık ilişkisine odaklanan projede küratör yardımcısı olarak Betsy Clifton, E. Ece Emanetoğlu, Ian Erickson, Samet Mor ve Melis Uğurlu atandı. Mayıs 2020’de açılması planlanan Venedik Bienali, COVID-19 salgını nedeniyle 2022’e ertelendiği için proje de ertelendi.

Füsun Onur’un “Evvel zaman içinde…” adlı yeni yerleşmesindeki eseri

Venedik Bienali’nin COVID-19 salgını nedeniyle 2022’ye ertelenen 59. Uluslararası Sanat Sergisi için Türkiye Pavyonu Danışma Kurulu, sanatçı Füsun Onur‘un bir eser üretmesine karar verdi. Türk çağdaş ve kavramsal sanatının öncüsü Füsun Onur’un yeni yerleştirmesi “Evvel zaman içinde…” 59. Uluslararası Venedik Bienali Sanat Sergisi Arsenale’deki Türkiye Pavyonu’nda sergilenecek. İKSV tarafından yaptırılan ve üretilen ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı himayesinde gerçekleştirilen serginin küratörlüğünü Bige Örer üstleniyor. 59. Venedik Bienali, 23 Nisan – 27 Kasım 2022 tarihleri ​​arasında gerçekleşecek.