Modanın Tarihsel Evrimi: Gençlerin ve Sokağın Etkisinde 1960’lar

Sürekli bir gelişme, değişme ve başa dönme döngüsünde olan modanın referans aldığı dönemlere yakından bakıyoruz. On birinci durağımız, gençlik hareketi ve sokak ile şekillenen 1960’lar modası…

Moda, halihazırda popüler giyim stillerini işaret eder. Her zaman gelişir, değişir ve başa döner. Modadaki her stil ve trend mutlak bir zamandan veya dönemden geri çağırılır. O yüzdendir ki bu evrimin tarihi hakkında fikir sahibi olmak bir hayli önemli ve kıymetlidir.

Bir insan hakkında fikir edinirken onun stilini de öğrenirsiniz. İnsanlık tarihini okurken de modanın tarihine göz atmak kaçınılmazdır.

Bu yazı serisinde modanın referans olarak kullandığı dönemlere yakından bakacağız. Keyifli okumalar…

Dünya 1960’larda değişmeye başladı, moda da öyle. 1960’lar başkaldırının, protestoların, eşitliğin ve barışın zamanıydı. Dönem, radikal toplumsal hareketlerin yükselişe geçtiği dönemdi. Yenilikçi tasarımcılar ve daha resmi olmayan alışveriş biçimleri, nesiller arasında bir ayrım çizgisi çizerek genç modası için yeni bir pazar yarattı. Ve modayı Gençlik Hareketi, İnsan Hakları Hareketi ve Kadınların Özgürleşme Hareketi olmak üzere üç hareket özel olarak belirledi.

Genel olarak kategorize etmek gerekirse 1960’larda üç ana akım vardı: Birincisi, bir önceki on yıldan miras alınan ve Jacqueline Kennedy’de vücut bulan hanım hanımcık zarafet; ikincisi, Swinging London tarafından popülerize edilen eğlenceli ve genç tasarımcılar; üçüncüsü 1960’ların sonlarındaki Doğu-etkili hippi stili. Tüm bu farklı türdeki stillerin yanı sıra dönem, kadınların alışveriş yapma ve stillerini yaratma alışkanlıklarını da tamamen değiştirdi.

Jacqueline Kennedy Zarafeti

On yılın ilk başlarında, moda 1950’lerin çizgisini takip etmeye devam etti. Etekli takımlar ve uyumlu aksesuarlar geçiş döneminin olmazsa olmazlarındandı. Kadınlar için o dönemki stil ikonu Jacqueline Kennedy idi. Özel dikim eteğin, büyük düğmeli kutulu ceketin, topuklu ayakkabıların ve korugan şapkanın ortak görünümünü popüler hale getirdi. Eşinin başkanlık kampanyası ve kısa başkanlık dönemi boyunca Jacqueline Kennedy tarafından benimsenen görünüm, bu stilin en ideal haliydi. Bir araya getirdiği parçalarla tüm dünyanın hayranlığını uyandıran First Lady, gerek lacivert takımı ile gerek pastel tondaki A-kesim elbisesi ile tam bir dönem kadınıydı.

Olabildiğince sade tavrı ile doğal ve fakat sofistike bir stili temsil eden Jacqueline Kennedy, Parisli couture ile havadar, atletik Amerikan stilini kayık yaka üst parçalarında, pantolonlarında ve kolsuz elbiselerinde çok şık bir şekilde taşıdı.

Londra Merkezli Mini Etek Devrimi

1955’lerde başlayan kültürel bir olgu olan Swinging London, zirvesine 1960’ların başında ulaştı. Gençliğe odaklanan, müziğe ve modaya meraklı bu olgu bize The Beatles’ı, mini eteği, Twiggy’i, The Who’yu getirdi ve Londra’yı dönemin moda sahnesinin merkezine yerleştirdi. Bu gençlik devriminin isteklerine cevap verense, ilk mağazası Bazaar’ı 1955’te Londra, Chelsea’deki King’s Road’da açan Mary Quant oldu. Quant , 60’lı yıllarda mini eteğin öncülerinden biriydi. Quant’ın sade, renkli tasarımları daha önce hiçbir nesilde görülmemiş şekilde harcanabilir geliri olan ergenleri ve genç insanları cezbetti. Eski jenerasyonun sıkıcı görünümlerinden tamamen farklı olan bu tasarımlar, genç kadınların daha çocuksu bir stil benimsemesine olanak tanıyordu.

Quant’a ait ve yeni butik stilinde olan Bazaar geleneksel tasarım atölyeleri ve mağazalara kıyasla devrim niteliğinde yeni bir alışveriş deneyimi sunuyordu. Çeşitli mücevher ve aksesuarların tuhaf ve çarşı benzeri bir karışımı satılıyordu. Kıyafetlerin ulaşılabilirliğinin yanı sıra butikler aynı zamanda heyecan verici bir atmosfer yaratıyordu. Modern müziklerin çaldığı mekanlarda butik sahipleri ve müşteriler yeni stiller yaratmada neredeyse ortaklaşa çalışıyordu.

“Eğer ben yeteri kadar kısa yapmasaydım, olağanüstü bacakları olan Chelsea kızları, ellerine birer makas alıp etekleri kendileri kısaltacaklardı.”

Mary Quant

Quant’ın devrim niteliğindeki tasarımları şüphesiz mini etek ve mini elbisedir. 1950’lerin sonlarının ve 1960’ların başlarının diz altı eteklerine karşı 1960’ların ortalarında kadınlar neredeyse kasıklarında biten kısalıkta etekler giymeye başladı. Tıpkı 1920’lerin kısa etekleri gibi mini etek şok edici olduğu kadar genç kadınlar arasında oldukça popüler bir parça haline geldi. Quant ve çağdaşları popülerlik kazandıkça mini etek ve mini elbise Parisli tasarımcılar tarafından da benimsendi. Londra ve Paris’te popüler oldu ve “Chelsea Görünümü” terimi türetildi.

{773848}

Mini etekle birlikte yeni materyallerin oyuncaklı, inovatif kullanımı da pik yaptı. Akrilik, polyester ve parlak PVC gibi yeni geliştirilmiş materyaller, tasarımcılar pop art ve uzay etkisi altında kaldıkça, kadın kıyafetlerinde daha çok yer bulmaya başladı. Giderek popülerleşen uzay çağı modası, bilim kurgu kitapları, filmler ve televizyon dizilerinden büyük ölçüde etkilendi. Tasarımcılar çalışmalarında genellikle Soğuk Savaş döneminin enerji ve teknolojik gelişmelerini vurguladı. Pierre Cardin ve André Courréges, beyaz ve gümüş tonlarındaki uzaydan ilham alan tasarımlarını tanıttı. Courregées’in 1964 İlkbahar/Yaz Space Age koleksiyonunda astronot şapkaları ve gözlükleri, beyaz ve gümüş ‘ay kadını’ pantolonları ve kaval kemiğinin ortasına gelen botlar ön plandaydı. Bel hattını ortaya çıkarmayan düz ve A-kesim elbiseler, dönemin popüler silüetleriydi. Köşeli mini elbiseler ve pantolon takımları, düz çizmeler, gözlükler ve kasklar gibi astronot tarzı aksesuarlarla giyildi. Bu modern tasarımlar, moda daha eğlenceli ve özgürleştirici bir yöne doğru ilerlerken, 60’ların ortalarını domine etti.

Bir Reddediş Hareketi

Mini etek on yılın ortasında zirve noktasına ulaşmışken 1960’ların sonlarına doğru yeni bir stil ve kültür ortaya çıktı. Gençlik kültürü müzikal olarak değişmeye başladı ve Mod kültürü daha rahat bir hippi veya Bohem tarzına kaydı. San Francisco’nun Haight-Ashbury mahallesinde bir grup genç profesyonel, sanatçı ve müzisyen yeni bir bohem yaşam tarzı benimsemeye başladı. 19. yüzyılın Estetizm hareketi gibi, bu yeni bohemler de kitlesel üretimin ve tüketimin insalıktan uzaklaştırıcı etkisini ve toplum tarafından dikte edilen rolleri reddetti.

Yeni bir yaşam tarzı benimseyen hippiler sahne kostümleri ve geri dönüştürülmüş kıyafetler giydiler. Bireysellik, yaratıcılık ve fantezi üzerine şekillendirdikleri biricik görünümlerinde evrensel pek çok dönemden ve kültürden referans aldılar. Şalları ve etekleri geleneksel Roma ve Avrupa kıyafetlerinden ilham aldı. Onlara Orta Doğu kaftanları, geleneksel Afrika kıyafetleri ve kumaşları, Hint desenleri ve Amerikan Yerlisi püskülleri eşlik etti. Tüm bu karmaşa ortaya egzotik ve uçarı görünümler çıkarttı.

Bu olağanüstü bağımsızlıktaki hippi stili, modanın üzerine kurulu olduğu tüm sistemi tehdit etti. Erkekler saçlarını uzattı. Kadınlar artık onlara söylendiği gibi giyinmemeye başladı. Sosyal statü artık bir insanın nasıl giyineceğini belirleyen bir olgu değildi.

Ve günün sonunda hippi stili varlıklı elitler tarafından benimsendi ve hippilerin karşısında durduğu şeylerden biri olan kitlesel üretim ve moda trendi malzemelerinden birine dönüştü.

Hem Quant’ın katkıda bulunduğu Mod hareketi hem hippi hareketi, modanın sokaktan yayılıp tasarımcılara ulaştığı yeni tip ‘sokak modası’ kavramının bir parçasıydı, tam tersi değildi. 1962’den 1968’e yaşanan dönem, sokak modasının bir karşı duruş olarak yüksek modanın hakimiyetini kırdığı hayati öneme sahip yıllardı. Dönem birbirinden farklı üç kapsayıcı stile ev sahipliği yaparken bir yandan da tasarımcı-merkezli moda ekosistemini tüketicinin yaratımın merkezine oturduğu bir forma soktu.

Mary Quant ve diğer tasarımcılar, “Flower Power” tarzı elbise ile Pop Art’ı birleştirerek, psychedelia’dan hoşlanan bir kadın kitleye hitap edecek moda taytları yarattı. Pançolar, mokasen, barış işaretleri, madalyon kolyeler, zincir kemerler, puantiyeli baskılı kumaşlar ve uzun, kabarık “balonlu” kollar 1960’ların sonlarında popülerdi. Yıpranmış kot pantolonlar, batik gömlekler, iş gömlekleri ve saç bantları, hem erkekler hem de kadınlar tarafından kullanılıyordu.

{773825}

1960’ların Erkek Modası

Tıpkı kadın modası gibi erkek modası da 1960’lar boyunca rahatladı ve renklendi. 1950’lerle birlikte daha spor bir stile evrilen erkek modası, Swinging London’ın çılgın enerjisi ile canlı desenlerle ve renklerle çizilmiş bir yola girdi. Geçen yüz yıllar boyunca pek bir hareket göremeyen erkek modası için bu değişim son derece sarsıcıydı.

Erkekler, parlak, cesur gömlekler ve yüksek topuklu botlarla birlikte takım elbise giyerek, kadınlarla aynı butiklerden daha fazla alışveriş yaparak, üniseks hale gelen kıyafetlerle, bu dönemde bahşedilen gösterişli özgürlüğün tadını çıkardı.

1950’lerin sonlarında ince çizgili İtalyan stili takımların popülerliğinde yükseliş görülürken erkek giyimi dönem ilerledikçe daha renkli bir hal almaya başladı. Bunun nedeni modayı etkileyen isimlerin değişmesiydi; 1930’larda spotları üzerine toplayanlar aktörlerken 1960’larla birlikte The Beatles, Jimi Hendrix ve Mick Jagger gibi rock yıldızları stil ikonları haline geldi.

1960’ların ortaları ile birlikte erkek modası militer elementlerin etkisi altına girdi. Konserlerinde çizdikleri imajlarla hem Hendrix hem Jagger, özellikle ikinci el mağazalarda askeri üniformalara olan talebin artmasına neden oldu.

İkinci el alışverişe olan ilgi ile birlikte bir yandan da 1930’ların ve 1940’ların kıyafetlerinin de erkekler arasında popülerlik kazandığı görüldü. Böylece takım elbiseler yeniden genişledi. Takvimler 1970’lere dönerken de paçaların genişlemesine ve saçların giderek uzamasına tanıklık edildi.

1960’ların Günümüz Modasındaki Yansımaları