5 Bin Yıl Öncesinden Günümüze Camın Öyküsü

•

01.07.2020

5 Bin Yıl Öncesinden Günümüze Camın Öyküsü

Yazı Boyutu:

<blockquote>
5000 yıllık tarihe dayanan camın tarihsel sürecini, gelişimini ve sanata dönüşümünü keşfedin.
</blockquote>

Tarihsel süreçte cam insanoğlunun hayatına, tarih öncesi devirlerde avcılık ve toplayıcılıkta kullanılan aletlerin yapımı için “volkanik kökenli obsidyen taşıyla” girdi. Yapay olarak ilk kez M.Ö.1200’lü yıllarda mozaik süslemelerde sır tabakası olarak kullanıldı. Cam üflemeciliğinin icadı ve üretim yöntemlerinin gelişmesiyle mücevhere denk taşlar, boncuklar ve koku şişeleri olarak lükse dönüşen cam; 19. Yüzyıldan itibaren mekanikleşen üretim ve gelişen teknolojiyle çeşitlenip günümüze kadar geldi.

85 yıllık geçmişiyle ülkemizin en köklü kuruluşlarından biri olan Şişecam’ın, kültürel değerlerin korunması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla topladığı tarihi cam eserlerden oluşan koleksiyon artık online olarak da ziyaret edilebiliyor. Yaklaşık 3.500 senelik bir tarihin yansımalarını bizlerle buluşturan online koleksiyon, İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü’ne bağlı, Arkeolojik ve Etnografik olmak üzere toplam 281 eserden oluşuyor. <a href="https://ad.doubleclick.net/ddm/trackclk/N360802.3129625OGGUSTO/B24312155.276790027;dc_trk_aid=470956975;dc_trk_cid=134368193;dc_lat=;dc_rdid=;tag_for_child_directed_treatment=;tfua=" target="_blank">Şişecam Cam Eserleri Koleksiyonu</a> aynı zamanda Şişecam’ın genel merkez binasında yer alan özel bir salonda ziyaretçilerini ağırlıyor.

<h2>Camın Tarihsel Süreci</h2>

İnsanlığın binlerce yıldır ürettiği cam, aslında çok daha uzun süredir doğada oluşan bir madde. Doğal yollarla lavın ani bir şekilde soğumasıyla oluşan volkanik kökenli obsidyen taşı, ilk çağlarda mızrak ucu ve ok başı gibi keskin aletlerde kullanılan bir madde olarak insan hayatında kullanım yerini aldı.

Yapay camın ilk olarak görüldüğü yer ise dünya mirasının ilklerini oluşturan ve en köklü medeniyetlere ev sahipliği yapan, Medeniyetler Beşiği Mezopotamya. Belirtilene göre, Finikeli tüccarlar teknelerinden sahile çıkıp kamp ateşi yaktıklarında kaplarını soda bloklarının üzerine koyarlar ve sabah uyandıklarında ateşte eriyen kumun soda ile birleşince camı oluşturduğunu görürler. M.Ö. 3500-3000 yılları arasında Mezopotamya’da böyle bir rastlantı sonucu bulunduğu belirtilen yapay cam; taş ve seramik boncukları kaplayan bir sır tabakası olarak ortaya çıktı. Milattan Önce 2500 yıllarında ise bu boncuklar tamamen camdan yapılmaya başlandı ve küçük koku şişeleri de bunlara eklenerek cam lüks malzemeler arasında yerini aldı.

Tarihi dönemlerden günümüze kadar gelen ve Şişecam tarafından koruma altına alınarak sergilenen tarihi cam eserlerin, ait olduğu dönemlerin ve ayrıntılı bilgilerin keşfine <a href="https://ad.doubleclick.net/ddm/trackclk/N360802.3129625OGGUSTO/B24312155.276790027;dc_trk_aid=470956975;dc_trk_cid=134368193;dc_lat=;dc_rdid=;tag_for_child_directed_treatment=;tfua=" target="_blank">Şişecam Cam Eserler Koleksiyonu</a> liderlik ediyor.

<h3>Antik Yunan Dönemi</h3>

<a href="https://ad.doubleclick.net/ddm/trackclk/N360802.3129625OGGUSTO/B24312155.276790027;dc_trk_aid=470956975;dc_trk_cid=134368193;dc_lat=;dc_rdid=;tag_for_child_directed_treatment=;tfua=" target="_blank">Cam eserler</a> ilk kez yaklaşık olarak M.Ö. 2350 yıllarında keşfedilen cam işçiliği ile ortaya çıkmaya başladı. Cam işçiliği ile ortaya çıkan bu eserler altın ve gümüş gibi soy metaller veya lapis lazuli, topaz, onix, ametist ve turkuvaz gibi kıymetli taşlarla eşdeğer bir malzeme olarak düşünülürdü. Mücevhere denk görülen bu taşlar döküm veya sıcak cam sarma teknikleri ile şekillendirilirdi.

Dolayısıyla Frig, Yunan ve Roma göz boncukları ile kolye plakaları çok ince bir işçilik ürünleriydi ve her biri değerli veya yarı değerli taşların taklitleri olarak üretiliyordu. Küçük boylardaki diğer cam ürünler ise merhem ve koku için kullanılmaktaydı.

<a href="http://www.sisecamcameserleri.com/tr/koleksiyon/antik" target="_blank">Şişecam Cam Eserler Koleksiyonu / Antik Yunan Dönemi Eserleri</a>

Roma Dönemi

Roma İmparatorluğu’nda yayılım gösteren Roma camcılığı, yapımı zahmetli ve gösterişli cam eserlerin ve seri üretim imkanı sağlayan üfleme tekniğiyle birkaç dakikada üretilebilen camlar bu dönemde ön plana çıkıyor. Hem ticari hem de sıvı ürün nakliyesinde kullanılan birer eşya niteliğindeki bu ürünler arasında şişeler, bardak, çanak, tabak, testi gibi sofra eşyaları ile  kavanoz ve vazo gibi büyük ticari ürünlerin yanı sıra göbekli, levha veya dökme düz cam tekniğinde pencere camları yer alıyor.

Bu dönemin en ilgi çekici çekici cam eser ürünü ölünün arkasından dökülen gözyaşlarının içine akıtılıp, ölü ile birlikte bir vefa göstergesi olarak gömülen gözyaşı şişeleridir.

<a href="https://ad.doubleclick.net/ddm/trackclk/N360802.3129625OGGUSTO/B24312155.276790027;dc_trk_aid=470956975;dc_trk_cid=134368193;dc_lat=;dc_rdid=;tag_for_child_directed_treatment=;tfua=" target="_blank">Şişecam Cam Eserler Koleksiyonu / Roma Dönemi Eserleri</a>

<h3>Bizans Dönemi</h3>

5. ve 15. Yüzyıllar arasında cam ürünlerin yapımında serbest üfleme, kalıba üfleme, camipliği bezeme, aplike, kesme, mineleme ve yaldızlama gibi teknikler kullanılmaktaydı. Diğer yandan kadeh, kandil, şişe ve bardakların yanı sıra boncuk, bilezik, kolye, küpe gibi süs eşyaları da çok miktarda üretilmiştir.

Bu dönemde dikkat çeken diğer formlar ise mimari süslemeler için duvarları kaplayan renkli mozaik küpler ve pencere şebekelerine yerleştirilen camlardır.

<a href="https://ad.doubleclick.net/ddm/trackclk/N360802.3129625OGGUSTO/B24312155.276790027;dc_trk_aid=470956975;dc_trk_cid=134368193;dc_lat=;dc_rdid=;tag_for_child_directed_treatment=;tfua=" target="_blank">Şişecam Cam Eserler Koleksiyonu / Bizans Dönemi Eserleri</a>

<h3>Osmanlı Dönemi</h3>

Osmanlı İmparatorluğu’nda ön plana çıkan çinicilik, ahşap işçiliği, dokumacılık ve maden işçiliği gibi camcılık da son derece popüler bir zanaat koluydu. 17. Yüzyılın ünlü gezgini Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde bahsettiği cam tüccarlarından, III. Ahmet dönemi ve III. Selim dönemine kadar pek çok zaman diliminde yapılmış ve tasvirlerine yer verilmiş cam eserler bulunmaktadır.

Osmanlı döneminde cam endüstrisinde gerçekleşen son girişim ise Saul Modiano'nun 1899 yılında, Paşabahçe'de, bugünkü Tekel fabrikasının yerinde kurduğu "Fabrica Vetrami di Modiano" adındaki fabrikadır.

Şişecam Topluluğu’nun tarihi ve kültürel mirası koruma misyonu doğrultusunda, Anadolu’nun tarihi ve kültürel birikiminin harmanlanarak cama işlendiği “Tarih-Kültür-Cam” koleksiyonlarının ilki 1999 yılında Paşabahçe mağazalarında yerini aldı. O günden günümüze, kültürel mirasın sergilediği 500’e yakın üründen oluşan 12 farklı koleksiyon yaratıldı.

<a href="https://ad.doubleclick.net/ddm/trackclk/N360802.3129625OGGUSTO/B24312155.276790027;dc_trk_aid=470956975;dc_trk_cid=134368193;dc_lat=;dc_rdid=;tag_for_child_directed_treatment=;tfua=" target="_blank">Şişecam Cam Eserler Koleksiyonu / Osmanlı Dönemi Eserleri</a>

<h2>Tarihin En Eski ve Hayranlık Uyandıran Sanat Formu: Mozaikler</h2>

4000 yıllık tarihe dayanan mozaik, insanlık tarihinde bilinen en eski ve hayranlık uyandıran sanat formlarından biri. Kireç taşı ve ıslak alçıyla kaplı olan ilk mozaikler, erimiş camı ilk keşfeden Mısır Medeniyeti tarafından gelişen bir endüstriye dönüştürülünce saraylar ve tapınaklar mozaiklerle dekore edilmeye başlandı. Roman döneminde camı içerisine alarak büyüyen mozaik akımı, Bizanslılar tarafından kabul ve saygı gören bir sanat formu haline getirildi.

19. Yüzyılda ise Art Nouveau (Yeni Sanat Akımı) Hareketiyle mozaikler, Antoni Gaudi tarafından mimaride kullanılarak yeni bir form kazandı. Mimari deha Gauidi’nin tamamını mozaiklerle oluşturduğu ve dünyanın en ünlü mozaikleri arasında değerlendirilen Barselona’nın en gözde yapısı Park Güell ise UNESCO tarafından koruma altına alınan yapılar arasında.

Dünyanın En Ünlü Vitray Camları

Yüzyıllar boyunca, birer sanat eserine dönüşen Vitray camları, dünyanın dört bir yanındaki kiliselere ve diğer dini yapılara ihtişam katan en dikkat çekici unsurlardan biri oldu. Mekanlara renkli bir ihtişam katan bu camlar pek çok imparatorluk tarafından büyük tarihi yapıların süslemelerinde dahi kullanıldı. Dünyanın en ünlü Vitray pencerelerine ev sahipliği yapan önemli tarihi yapılardan bazıları ise bu sanat formunu tamamen yeni bir seviyeye yükselterek ön plana çıkıyor.

Blue Mosque olarak da bilinen İstanbul’daki “Sultan Ahmet Camii”, iç mekanı renk ve ışıkla yıkayan maviden indigoya kadar değişen tonlarda 200'den fazla vitray pencereye sahip. Ayrıca klasik dönemde inşa edilen son camilerden biri olarak bünyesinde hem İslami hem de Bizans mimari unsurlarını bir arada barındırıyor.

<h2>Cam Sanatının En Değerli Parçası: Portland Vazosu</h2>

200 yılı aşkın süredir British Museum’da sergilenen Portland Vazosu, dünyanın en değerli cam sanatı parçalarından biri olarak en önemli eserler arasında yer alıyor. 1. yüzyılın başlarında yapıldığı tahmin edilen ve eski bir Roma cam vazosu olan Portland vazosu, cam şekillendirmede kesme ve üfleme tekniğinin kullanıldığı ilk örneklerden biri.