preloader

Dünden Bugüne Sürdürülebilir Sanat

02.06.2021
Dünden Bugüne Sürdürülebilir Sanat

Yazı Boyutu:

Sürdürülebilir sanat nedir, dünden bugüne örnekleri nelerdir? Sürdürülebilir sanatla ilgili bilmeniz gerekenleri ve bu sanat dalında güncel eserler yaratan İtalyan sanatçı Gian Maria Tossatti’nin Tarlabaşı’ndaki sergisini keşfedin.

Sürdürülebilir sanat nedir?

Ekoloji, sosyal adalet, şiddet karşıtı, demokrasi gibi sürdürülebilirliğin temel ilkeleriyle uyumlu sanata sürdürülebilir sanat denir. Sürdürülebilirlik kavramı sosyal, ekonomik, biyofiziksel, tarihi ve kültürel farklı etkenlerle de ilişkilidir. Dolayısıyla üretilen sanat eserinin sürdürülebilir olması farklı disiplinleri de içermesi gerekir.

Sürdürülebilir sanat nasıl başladı?

1950 yıllarından başlayarak sanatta hızlı değişimler yaşanır. Minimalizm, Kavramsal Sanat, Vücut Sanatı, Yoksul Sanatı, Yoksul Sanat ve Toprak Sanat gibi sanat hareketleri ortaya çıkar. Bu sanat hareketlerinin ortaya çıkmasındaki önemli etken kapitalizmin popüler kültür ile hareket etmesi ve sanat akımlarının da tüketim toplumunu model almasıdır.

1960’lı yılların ikinci yarısında ortaya çıkan ‘’Arte Povera’’ ya da ‘’Yoksul Sanat’’ yoğunluk kazanan kavramsal temelli özgürlük sanat hareketlerinin İtalyan kanadıdır. Dönemin ticari çarklarına sanatsal bir başkaldırı olarak ortaya çıkan bu sanat akımının başlıca özelliği gelip geçici, atık, doğal malzemenin kullanımıdır. Arte Povera terimi Polonyalı tiyatro yönetmeni Jerzy Grotowski’nin yoksul tiyatro kavramından alınmıştır.

Dünden Bugüne Sürdürülebilir Sanat

Yeni avangard yaklaşımların ortak özelliği, gündelik yaşamdan sıradan malzemenin sanatsal ortama taşınmasıdır. Yoksul sanatı keşfeden İtalyan küratör ve yazar Germano Celant sanatçıların gündelik malzemeyi dönüştüren bir simyacıya benzetir. Celant, sanatseverleri bu tür malzemelerin fiziksel, kimyasal ya da biyolojik süreçlerini izlemeye davet eder. Arte Povera sanatçıları aynalar, neon ışıkları, cam, gazete gibi malzemelerin yanı sıra ağaç gövdesi, toprak, çalı çırpı, çeşitli canlı hayvanlar da kullanırlar.

‘’Yoksul Sanat’’ın dışında sürdürülebilir sanata örnek olan diğer sanat akımı ise ‘’Arazi Sanat’’tır. Bu sanat türü 20. yüzyılın ikinci yarısında olumsuz etkileri daha çok hissedilmeye başlayan endüstriyel gelişmenin ve teknolojik hızın tehlikeli boyutlarını düşündürmeye çağırır. 1960’lardan 1980’li yıllara uzanan süreçte Arazi Sanatı ABD’de yaşanan sosyal ve siyasi değişmelerden de ayrı tutulamaz.

Arazi Sanatı, Yeryüzü Sanatı, Çevre Sanatı ve Toprak Sanatı gibi çeşitli terimlerle de anılır. Sanatçıların sanat nesneleri üretmek yerine, fiziksel ve sosyal ortamlarıyla bağlantılı olan sanatsal deneyimleri yaratmaları ve paylaşmaları eğilimidir.

{771925}

21. Yüzyılda Sürdürülebilir Sanat

Sanatın günümüze gelene kadar toplumsal gelişim ve maddi yaşam formasyonuyla daima uyumlu olmuştur. 21.yüzyılda yaşanılan küresel iklim değişikliği üretimden tüketime, eğlence anlayışlarından düşünme biçimleri ve spora kadar uzanan tüm alanları etkiledi. Toplumsal yaşamın en rafine ürünlerinden biri olan sanatın da bu değişimden etkilenmemesi mümkün değildir. Bugün birçok sanatsal üretim de ve sanat organizasyonlarında sanat ve sanatın sürdürülebilirliği kavramlarına sıklıkla rastlanır.

Sürdürülebilir Sanat’ın önemini vurgulayan en önemli bilgi paylaşım ve üretim ağlarından biri olan

Cultura21’in belli başlı beş hedefi vardır:

  1. Kültürel evrim. Daha az kalkınma, daha fazla sanat.

  2. Yeni medyaların icadı. Araç mesajdır.

  3. Deneyime dayanan, kültürlerarası eğitim.

  4. Batı kültürünün ve biliminin değişimi

  5. Sürdürülebilirlik yolunda sivil toplum, eğitim, sanat örgütlerinin ve oluşumlarının bir araya gelmesi.

Sürdürülebilir Sanata Güncel Bir Örnek

Dünden Bugüne Sürdürülebilir Sanat

2015 yılında ArtReview tarafından, kendi jenerasyonunun en ilginç 30 sanatçısı arasında gösterilen Gian Maria Tosatti Kalbim Ayna Gibi Boş-İstanbul Bölümü enstalasyonu sergisi sürdürülebilir sanata güncel bir örnektir. The Blank Contemporary Art (Bergamo) ve Depo (İstanbul), İtalyan Kültür Merkezi (İstanbul) işbirliğiyle gerçekleşen proje, İtalyan Kültür Bakanlığı Çağdaş Yaratıcılık Genel Direktörlüğü’nün, İtalyan çağdaş sanatının uluslararası tanıtımını amaçlayan İtalyan Konseyi (7. edisyon, 2019) programı tarafından desteklenen sergi, Cultura21’in en son hedeflerinden biri olan sürdürülebilirlik yolunda sanat örgütlerinin ve oluşumlarının bir araya getirmektedir.

Tosatti’nin bu projesi Katanya, Riga, Cape Town ve Odessa bölümlerinin ardından İstanbul’a gelir. Tarlabaşı’ndaki büyük bir Art Nouveau binanın içinde kurulan ve İstanbul’un son 20 yılda geçirdiği dönüşüme odaklanır.

İstanbul, son 20 yılda Avrupa’nın en etkileyici ekonomik büyümelerinden birini gördü. Sürekli hareket halinde olan şehre, birkaç sene içinde yüzlerce gökdelen ve birçok finansal bölge inşa edildi. Geniş beton alanlarla kaplanan ve tarihi semtler üzerinde yükselen yatay ve dikey düzlemdeki çarpıcı büyümenin ötesinde, emlâk spekülasyonu araziyi kemiren ve içinde yaşayan toplulukları bölen bir etki yarattı.

Dünden Bugüne Sürdürülebilir Sanat

Yeni binalar çoğaldıkça eski mahalleler yüzlerce yıllık geçmişleriyle birlikte tarihe karışıyor. Çoğunlukla Kürtlerin yaşadığı bir bölge olan Tarlabaşı ise uzun zaman önce ölüm fermanı imzalanmış bir semt. Tarlabaşı her köşede koşturup oynayan çocuklarıyla şehrin en yaşam dolu bölgelerinden biri. Napoli’nin savaş sonrası dönemine oldukça benzeyen bu bölge, her gün yeni bir şehir ve toplum fikri sunmaya devam ediyor. Buradaki yıkımın kademeli ilerleyişini ve sınırlarını takip etmek, son 20 yılda ülkede gerçekleşen değişimi gözlemleyebilmek için de imkân sağlıyor.

Dünden Bugüne Sürdürülebilir Sanat

Sanatçı yapım sürecinden, “Ekibimle birlikte Tarlabaşı’nda yaşamak hepimiz için çok güçlü ve sancılı bir deneyim,” diye bahsediyor. “Kayan bir yıldızı izlemek gibi. Enstalasyonu kurduğumuz bina sanki bir gözlem evi ve onun sunduğu ayrıcalık sayesinde bu yıldızın son ışıklarını görüyor gibiyiz. Yaptığımız bu çalışmayla şiirin gözü kara yaşam gücü, önümüzde büyümekte olan çöle karşı bir zıtlık yaratıyor.” Enstalasyon Tarlabaşı’nın ortasında yer alan büyük bir Art Nouveau binanın içinde kuruluyor. Binada yaşayan tek kişi, sağır bir kızdır ve ziyaretçiler içeri girdiklerinde bu zamandışı yerde, bütün dünyasını, evini kuşatan kapitalizmin gürültüsünü duymaksızın kendi başının çaresine bakmayı öğrenmiş birinin basit yaşantısıyla karşılaşırlar. Bu kız gürültüyü duymuyor olmasına rağmen, dışarıda gümbürdeyen tehdidi, etrafındaki camların titremesiyle hissetmektedir. Bütün camlar çatlamıştır ve pencerenin yanında eski bir gramofon vardır. Kız, gramofonun sesindeki uyumlu titreşimlere, dışarıdaki matkap ve kazı aletlerinin öfkesini dindirecek bir tür dua gibi tutunmaktadır.

Dünden Bugüne Sürdürülebilir Sanat

Gian Maria Tosatti’nin Kalbim Ayna Gibi Boş – İstanbul Bölümü başlıklı enstalasyon sergisi 24 Mayıs – 25 Haziran 2021 tarihlerinde 15.00-19.00 saatleri arasında, Tarlabaşı’nda Ömer Hayyam Cad. No: 11 adresinde ziyaret edilebilir. Ziyaretçilerin alana teker teker alındığı sergiyi gezme süresi 20 dakika.

OGGUSTO Sanat Editörü Feride Çelik’in diğer yazılarını okumak için tıklayın.

Dünyadan en yeni haberleri ilk bilen olmak için OGGUSTO’nun haftalık e-bültenine kaydolun.

Feride Çelik
Feride Çelik Tüm Yazıları